تغییر رشته در دانشگاه‌های ایران یکی از موضوعات مهم و حساس در نظام آموزش عالی کشور است که همواره مورد توجه دانشجویان و مسئولین دانشگاه‌ها بوده است. بسیاری از دانشجویان پس از ورود به دانشگاه، به دلایل مختلفی از جمله علاقه‌مندی‌های شخصی، توانایی‌های علمی، بازار کار و یا شرایط خانوادگی و اجتماعی، تصمیم به تغییر رشته می‌گیرند. در این مقاله به بررسی شرایط، مراحل و نکات مهم مرتبط با تغییر رشته در دانشگاه‌های مختلف ایران می‌پردازیم.
اولین گام برای تغییر رشته، مطالعه دقیق آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به تغییر رشته در دانشگاه مبدا (دانشگاهی که در آن مشغول به تحصیل هستید) و مقصد (دانشگاهی که قصد تغییر رشته به آن را دارید) است. این اطلاعات معمولاً در وب‌سایت دانشگاه‌ها موجود است و شامل جزئیات مربوط به شرایط لازم، مدارک مورد نیاز و زمان‌بندی‌های مربوطه می‌باشد.
قبل از تصمیم‌گیری نهایی، مشاوره با استادان و مشاوران آموزشی بسیار مهم است. آن‌ها می‌توانند اطلاعات دقیقی در مورد رشته‌های مختلف، پیش‌نیازهای علمی، فرصت‌های شغلی و بازار کار ارائه دهند. این مشاوره‌ها به دانشجویان کمک می‌کنند تا با دید بازتری تصمیم‌گیری کنند.
پس از کسب اطلاعات لازم و مشاوره، دانشجو باید فرم‌های درخواست تغییر رشته را تکمیل کند. این فرم‌ها معمولاً از دفتر آموزش دانشکده قابل دریافت هستند. فرم‌های تکمیل شده باید شامل اطلاعات شخصی، دلایل تغییر رشته و مدارک مورد نیاز (مانند کارنامه تحصیلی و مدارک دیگر) باشند.
یکی از مراحل حیاتی در فرآیند تغییر رشته، کسب موافقت از دانشکده و دانشگاه مبدا و مقصد است. دانشکده و دانشگاه مبدا باید موافقت خود را با تغییر رشته اعلام کنند و دانشگاه مقصد نیز باید پذیرش دانشجو را تأیید کند. این مرحله معمولاً شامل بررسی سوابق تحصیلی دانشجو و مصاحبه‌های احتمالی است.
پس از ارائه درخواست و موافقت دانشکده‌ها، درخواست تغییر رشته به شورای آموزشی دانشگاه ارسال می‌شود. این شورا متشکل از اعضای هیئت علمی و مسئولان آموزشی است که درخواست‌ها را بررسی کرده و در مورد آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند. در این مرحله، ممکن است دانشجو نیاز به ارائه دلایل و توضیحات بیشتری داشته باشد.
در صورت موافقت با تغییر رشته، ممکن است دانشجو نیاز به گذراندن برخی دروس جبرانی یا معادل داشته باشد. این دروس به منظور همگن‌سازی دانشجویان و ایجاد پایه علمی لازم برای رشته جدید تعیین می‌شوند. دانشجو باید این دروس را در اولین فرصت ممکن بگذراند تا بتواند به طور کامل وارد رشته جدید شود.
در نهایت، دانشجو باید سایر مقررات و الزامات آموزشی که توسط دانشگاه تعیین شده‌اند را رعایت کند. این مقررات ممکن است شامل شرکت در دوره‌های آموزشی خاص، انجام پروژه‌های عملی و یا گذراندن آزمون‌های ویژه باشد. در ادامه به بررسی شرایط هر دانشگاه می‌پردازیم.
نکته: در مقطع کارشناسی ناپیوسته امکان تغییر رشته نیست.
شرایط تغییر رشته در دانشگاه‌های دولتی متناسب با اهداف و قوانین دانشگاه‌ها بوده و متفاوت است بنابراین توصیه می‌کنیم برای دریافت اطلاعات دقیق به سایت دانشگاه خود و یا آموزش دانشکده خود مراجعه کنید.
دانشجویانی که در دانشگاه‌های دولتی مشغول به تحصیل هستند برای تغییر رشته باید ۶ هفته الی دو ماه قبل از شروع نیمسال تحصیلی جدید نسبت به اعلام تمایل به تغییر رشته و تکمیل کردن فرم تغییر رشته اقدام کرده و آموزش دانشکده خود را در جریان بگذارند.
پس از موافقت با تغییر رشته بر اساس نظر مدیر گروه آموزشی امکان معادل‌سازی برخی از دروس امکان‌پذیر است. نمره کسب‌شده توسط دانشجو در دروس ارائه‌شده برای معادل‌سازی مؤثر است. نمرات دروسی که پذیرفته می‌شود در معدل کل دانشجو در نظر گرفته می‌شود اما دروس پذیرفته‌نشده در کارنامه دانشجو درج می‌شود اما در معدل تأثیری نخواهد داشت.
به طور معمول دانشجویان باید حداقل یک ششم و حداکثر یک سوم واحدهای رشته خود را گذرانده باشند.
معمولاً دانشجویان باید معدل قابل قبولی در دروس گذرانده خود داشته باشند. این معدل ممکن است بسته به دانشگاه و رشته متفاوت باشد. که به طور معمول معدل لازم برای تغییر رشته در دانشگاه‌های سراسری حداقل ۱۲ است.
اگر میانگین نمرات دانشجو کمتر از ۱۲باشد، در صورت تایید شورای آموزش دانشگاه یک ترم مشروطی برای دانشجو ثبت می‌شود.
بله. در صورتیکه دانشجو نمره علمی لازم برای تغییر رشته به دوره روزانه را نداشته باشد می‌تواند رشته مورد نظر خود را در دوره‌های شبانه یا شهریه پرداز بگذراند.
دانشجویان دانشگاه آزاد که قصد تغییر رشته دارند باید ۶ هفته قبل از شروع نیمسال تحصیلی جدید درخواست خود را به آموزش دانشکده رشته مقصد اعلام کنند و نسبت به تکمیل فرم‌های تغییر رشته اقدام کنند. در صورت موافقت با تقاضای تغییر رشته دانشجو، دانشجو می‌تواند در اولین نیمسال در رشته جدید ثبت‌نام و انتخاب واحد کند.
دانشجویان دانشگاه آزاد برای انتخاب رشته باید حداقل در دو ترم مجزا، ۲۴ واحد و حداکثر ۷۵ واحد از دروس رشته فعلی خود را گذرانده باشند و میانگین نمرات آن‌ها نباید کمتر از ۱۲ باشد.
توجه داشته باشید که بازگشت به رشته قبلی مجاز نمی‌باشد و در دوره کارشناسی ناپیوسته امکان تغییر رشته وجود ندارد.
دانشجویان دانشگاه پیام نور فقط در مقطع کارشناسی و فقط یکبار امکان تغییر رشته دارند(تغییر رشته در مقطع کارشناسی و دکترا امکان پذیر نیست).
دانشگاه پیام‌نور از دو روش تغییر رشته را برای دانشجویان خود ممکن کرده است:
این روش به روش ماده ۲۴ معروف است. برای تغییر رشته به روش تغییر ماده ۲۴، دانشجویان باید شرایط زیر را داشته باشند:
رشته یا گرایش مورد نظر در همان مرکز موجود باشد.
نمره اکتسابی در آزمون سراسری کمتر از نمره کشوری آن رشته نباشد.
حداقل یک نیمسال تحصیلی و ۱۲ واحد درسی (غیر جبرانی) گذرانده باشند.
امکان ادامه تحصیل در سنوات مجاز باقی‌مانده.
موافقت مرکز و تأیید شورای آموزشی استان.
تغییر رشته فقط یک بار و در همان مقطع امکان‌پذیر است.
جزییات بیشتر:
دانشجو شرایط ادامه تحصیل را داشته باشد.
نمره آزمون ورودی کمتر از نمره پایین‌ترین فرد پذیرفته‌شده در همان رشته نباشد.
تغییر رشته فقط در مقطع کارشناسی امکان‌پذیر است.
دانشجو باید بتواند واحدهای درسی باقی‌مانده را در رشته جدید بگذراند.
دروس عمومی و مشترک با همان نمره در کارنامه باقی می‌مانند.
تغییر رشته دانشجویان متعهد به سازمان‌ها با موافقت کتبی مقدور است.
تغییر رشته به رشته‌های نیمه متمرکز امکان‌پذیر نیست.
در صورت بیماری یا سانحه، با نظر شورای آموزشی استان، بدون کسب شرایط تغییر رشته امکان‌پذیر است.
تا زمان موافقت با تغییر رشته، دانشجو باید در رشته قبلی ثبت نام کند یا مرخصی بگیرد.
دانشجو تنها یکبار می‌تواند تغییر رشته دهد و پس از ثبت‌نام در رشته جدید، حق بازگشت به رشته قبلی را ندارد.
اگر این روش قابل استفاده نباشد، دانشگاه پیام نور قانونی تصویب کرده است که شرایط تغییر رشته دانشجویان کارشناسی را آسان‌تر می‌کند.
دانشجویان کارشناسی پیام نور ورودی کنکور سراسری و بدون آزمون می‌توانند در صورت داشتن شرایط زیر تغییر رشته دهند:
با گذراندن حداقل ۱۲ واحد درسی و کسب معدل ۱۲ به بالا، می‌توانند در داخل گروه خود تغییر رشته دهند.
با گذراندن حداقل ۱۲ واحد درسی و کسب معدل ۱۲ به بالا، می‌توانند به کلیه رشته‌های فعال در مرکز محل تحصیل خود تغییر رشته دهند.
دانشجویان می‌توانند پس از کسب شرایط تغییر رشته، تقاضای مهمان دائم به مرکز مجری رشته نمایند.
تذکرات مهم:
– دانشجویان مهمان دائم نیز می‌توانند از شرایط تغییر رشته در همان مرکز استفاده کنند
مراحل تغییر رشته در دانشگاه‌های غیرانتفاعی هم به طور کلی مشابه با مراحلی است که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، با این حال ممکن است در هر دانشگاه مراحل و شرایط مختلف وجود داشته باشد که پینشهاد می‌کنیم قبل از اقدام به تغییر رشته مراحل و شرایط دانشکده خود و دانشکده مقصد را به خوبی مطالعه و بررسی کنید.
