با رسیدن فرزندانمان به سنین نوجوانی و بلوغ، تغییرات و چالشهای بزرگی در مسیر زندگی آنها ایجاد میشود که این موضوع بر روابط میان والدین و نوجوانانشان نیز به طرز محسوسی تاثیر میگذارد. نوجوانان علاوه بر تغییرات فیزیکی و جسمانی با بحرانها و چالشهای روانی و عاطفی بسیاری نیز روبرو میشوند که استقلالخواهی، آزادی بیشتر و خودمختاری از جملهی آنها میباشد. در واقع نوجوانان با رسیدن به سنین نوجوانی، درصدد شکلدهی مجدد هویت و تعریف ارزشها و اصول مورد قبول خود برمیآیند و مایل اند زندگی آینده و اهدافشان را بر محور علایق و باورهای خود، ترسیم کنند. طبیعی است که در این مسیر، میزان آزادیخواهی آنها و تلاش برای یافتن استقلال از والدین افزایش یافته و پیوند با همسالان نیز بیش از پیش شود. در این میان والدین دچار نگرانیها و افکار اضطرابی میشوند، چرا که فرزندان آنها خواهان خروج از منطقهی امن کودکی خود و قدم گذاشتن به اجتماع و ورود به گروههای دوستی جدید هستند. آنها نگرانند که مبادا فرزندانشان مسائلی را از آنها پنهان کرده و دست به مخفیکاری و دروغگویی بزنند. والدین از جانبی خواهان ارتباطی صادقانه، صمیمانه و نزدیک با فرزندان خود هستند و از سویی دیگر نگرانند که در صورت عدم کنترلگری و مراقبت از نوجوانان، آنها دچار آسیب شوند و به خطر بیوفتند.
نوجوان ما ممکن است بدلیل انجام کارهایی که ما تایید نمیکنیم و معاشرت با دوستانی که مورد پسند ما نیستند، دست به مخفی کاری بزند. لازم است که همواره به آنها اطمینانخاطر دهیم که در صورت هر انتخاب و اتخاذ هر نوع تصمیمی، عشق و محبت بی قید و شرط ما نثارشان میشود و در هر شرایطی دوستداشتنی هستند. این خود سبب میشود که نوجوانان، ما را به عنوان والدینی پذیرا و گشوده بشناسند و راحتتر مسائل خود را با ما در میان بگذارند.
پیوندهای اجتماعی برای اکثر نوجوانان مستقیماً با ارزشهای آنها مرتبط است و رازداری میتواند یک افتخار در میان دوستان در این سنین باشد. اما برخی از رازها مانند افکار آسیب رساندن به خود، سوء مصرف مواد یا خشونت فیزیکی یا عاطفی باید با والدین یا معلمان در میان گذاشته شود. به او بگویید که اگرچه دوستش ممکن است به خاطر اشتراکگذاری این موضوع از او ناراحت شود، اما حفظ امنیت و سلامتی آنها از هر چیز مهمتر است.
در گذشته، وقتی فرزند شما برای طرح مشکلی نزدتان میآمد، آیا با توجه کامل به او گوش میدادید؟ اگر اینطور نبوده است، این احتمال وجود دارد که او فکر کند حتی اگر مسئلهاش را برای شما باز کند، صدایش شنیده نخواهد شد. میتوانید با حضور در لحظه و اکنون، هنگام گفتگو با نوجوانتان، به رفع این مشکل کمک کنید. بدون تلفن، بدون تلویزیون، و بدون قطع صحبت او تا زمانی که او به شما بگوید دقیقاً چه خبر است.
اگرچه که شما دغدغهمندیها و مشغولیتهای فراوانی دارید که گاه ممکن است فرزندانتان تصور کنند که نسبت به مسائل آنها بیتوجه و منفعل هستید، با اینحال آنها باید بدانند که الویت شمارهی یک شما هستند. بدانند در هر شرایطی مسائل مربوط به آنها بر هر چیزی تقدم دارد و شما وقت کافی را به بیان و ابراز مسائل آنها اختصاص میدهید.
به عنوان یک نوجوان، او میخواهد ثابت کند که چقدر میتواند مستقل و خودمختار باشد – و برای برخی از آنها این موضوع ممکن است به معنای انجام دادن کارها به تنهایی بدون مراجعه به مادر یا پدر برای مشاوره یا حمایت- باشد. اما چیزی که او متوجه نمیشود این است که کمک گرفتن یکی از قوی ترین و بالغانهترین کارهایی است که هر فردی میتواند در مواقع لزوم انجام دهد.
کودکان حریم خصوصی بسیار محدودی دارند. والدین در تمامی تصمیمات باید ناظر بر آنها باشند و به کوچکترین نیازهای آنها از جمله خورد و خوراک یا بهداشت فردیشان رسیدگی کنند. اما در سنین نوجوانی نیاز نوجوانان به استقلال عمل، انتخابگری و تصمیمگیریهای شخصی افزایش مییابد و بنابراین نوجوانان خواهان ایجاد حریم خصوصی برای خود هستند. والدین باید به حریم خصوصی نوجوان خود و نیازهای او احترام بگذارند و آن را به حساب مخفیکاری و پنهانکاری نوجوان نگذارند.
گاهی اوقات بهترین چیز این است که هوشیارانه به صحبتهای نوجوان خود گوش دهید. اگر اجازه دهید نوجوانتان راحت صحبت کند، این احتمال وجود دارد که او بیشتر صحبت کند و اگر او بستر را برای ابراز و برونریزی خود فراهم بیند، احتمال بیشتری وجود دارد که بدون اینکه شما حتی یک کلمه بگویید، به راحتی در رابطه با مسائل و دغدغههای خود حرف بزند.
والدین نقش مهمی در میزان پنهانکاری و مخفیکاری فرزندان خود دارند. در خانوادههایی که والدین بهجای کنترل کردن فرزندانشان، ازاستقلالطلبی آنها حمایت میکنند، احتمال پنهانکاری و دروغ گفتن فرزندان کمتر است.
حمایت از خودمختاری نوجوانان به معنای برخورد با آنها به عنوان افرادی بزرگسال و احترام گذاشتن به نیازها و احساسات آنهاست. کودکان وقتی احساس قدرت میکنند که والدین احساسات آنها را تصدیق کنند، منطق پشت قوانین و انتظارات را شفاف توضیح دهند و گزینهها و فرصتهایی را به او ارائه دهند. نوجوانانی که احساس قدرت میکنند تمایل بیشتری دارند تا با والدین خود صادق باشند و کمتر دست به مخفیکاری میزنند.
اگر نوجوان شما مسئلهای که برایش پیش آمده است یا موضوعی که مطرح کردنش برایش دشوار است را با شما در میان میگذارد، مهم است که عجولانه نتیجه نگیرید و یا تکانشی و با عصبانیت واکنش نشان ندهید. به گوش دادن بدون قضاوت برای درک و پذیرش او ادامه دهید و صحبت او را قطع نکنید. در پایان سعی بر در نظر گرفتن تمامی ابعاد ماجرا داشته باشید، با نوجوان خود در رابطه با تمامی افکار و احساسات خود صحبت کنید و احساسات او را نیز بشنوید و سعی بر یک نتیجهگیری مشترک و منطقی با یکدیگر داشته باشید. به او اطمینان دهید که همواره پشتیبان و حامی او هستید.
اگرچه که بودن در جایگاه والدین اقتضائات مربوط به خود را دارد و شما بدلیل تمامی دل نگرانیها و دغدغههای خود برای فرزندتان، گاهی ممکن است به حق عصبانی و خشمگین شوید اما لازم است که پیش از واکنش نشان دادن کمی تامل کنید. ممکن است هر گونه رفتاری از جانب شما سبب شود تا نوجوان به این نقطه برسد که تا جای ممکن خودسانسوری کرده و به قول معروف سفرهی دلش را برای شما باز نکند. اما شاید با بیان جملاتی نظیر این بهتر بتوانید به او نزدیک شوید: «من نگران تو هستم، زیرا به نظر میرسد که تو کمی بیتفاوت به شرایط بنظر میرسی. آیا چیزی وجود دارد که باید در مورد آن صحبت کنی؟» او ممکن است اطلاعات را ارائه نکند، و این مشکلی ندارد. میتوانید جمله: «اگر چیزی وجود دارد که احساس میکنی باید در مورد آن با هم صحبت کنیم، من آمادهی گفتگو هستم.هر زمان که بخواهی میتوانی با هم صحبت کنیم. دوستت دارم.» را نیز امتحان کنید و او را برای صحبت کردن تحت فشار نگذارید. آنچه که اهمیت دارد این است که فقط حمایت و عشق بیانتها را ارائه دهید. اگر او احساس کند که مورد محبت و عشق شما قرار میگیرد، احتمال بیشتری وجود دارد که در نهایت با گشودگی با شما روبرو شود.
اکثر فعالیتهای پنهانی نوجوانان برای مسائل کم اهمیت و بیخطر است و صرفا به دلیل احساس استقلال طلبی آنها اتفاق میافتد. در این بین ممکن است گاهی سعی کنند مسائل مهمی را مخفی کنند. برای بهتر کنترل کردن اوضاع و شرایط باید به طور نامحسوس مراقب آنها باشید یعنی به گونهای که هم فرزندتان احساس نکنند روی زندگیشان به طور کامل کنترل دارید و هم حواستان به کارهای او باشد.
سعی کنید حد و مرزهای کاملا واضح و روشنی را در ارتباط با نوجوان در نظر بگیرید. میتوانید تعیین این حدود و خط قرمزها را با مشورت و همفکری خود نوجوان انجام دهید. موضوعاتی که جزء حریم خصوصی او محسوب میشوند را مشخص نمایید و آنچه به عنوان پنهان کاری و مخفیکاری در نظر گرفته میشود را نیز تعیین کنید. این کار باعث میشود هم شما به حریم خصوصی نوجوان احترام بگذارید هم نوجوان بداند که باید به چه مسائلی پایبند بماند.