در رشته مهندسی برق شما مسئولیت طراحی و ساخت مدارهای الکترونیکی سازه های مسکونی و تجاری را بر عهده دارید و می‌توانید از آن در زمینه‌ی ساخت سیستم های کنترل هوشمند و مخابراتی نیز استفاده کنید.
رشته مهندسی برق در کارشناسی شامل چهار گرایش (در بعضی از دانشگاه ها بیشتر) است که در ادامه هر گرایش را به طور جداگانه توضیح می‌دهیم.
رشته مهندسی برق یکی از مهم‌ترین شاخه‌های مهندسی است که به بررسی و طراحی سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی می‌پردازد. مهندسی برق دارای گرایشهای مختلفی از جمله قدرت، الکترونیک، کنترل و مخابرات است که هر یک در صنایع مختلف نقش کلیدی دارند.
دانشجویان این رشته می‌توانند با انتخاب گرایش مورد علاقه خود، در زمینه‌هایی مثل طراحی مدارهای الکتریکی، شبکه‌های توزیع برق، سیستم‌های مخابراتی و ابزارهای پزشکی تخصص پیدا کنند. رشته برق به دلیل کاربردهای گسترده‌اش در صنایع مختلف، یکی از پرتقاضاترین رشته‌های مهندسی به شمار می‌آید.
زمینه‌های اصلی گروه مخابرات شامل مخابرات بدون سیم، مخابرات سیّار، الکترومغناطیس کاربردي، پردازش سیگنال، رادار، سازگاری الکترومغناطیسی، مایکروویو، موج میلی‌متري و تراهرتز، فوتونیک، پالسمونیک، نویز، مدارهای مجتمع یکپارچه‌ی فرکانس بالا، اندازه‌گیري و مشخصه‌گذاري مواد، بیوالکترومغناطیس و کاربردهاي پزشکي، آنتن و انتشار امواج، الکترونیک فرکانس بال، مخابرات دیجیتال، مخابرات طیف گسترده، پردازش صوت و تصویر، مخابرات ماهواره‌اي، متامتریال، مخابرات نوري، اپتیک، رمزنگاري و کدینگ، پردازش داده‌ها و یادگیري آماري است.
کنترل به‌عنوان مغز متفکر در سیستم ها همیشه مورد توجه بوده است.
سیستم‌هاي کنترل طبیعي نمونه‌ی کامل‌شده‌ای از پیاده‌سازي سیستم هاي کنترل هستند.
همه‌ی فعالیت‌هاي انسان از جمله تبادل اطلاعات با محیط خارج، تنظیم دماي بدن، فرایند درک در بینایي و شنوایي و فرایند تصمیم‌گیري‌ها، تعامل با محیط، با مدیریت و کنترل مغز انجام می‌شود.
با این نگاه، عملکرد یک سیستمِ ساخته‌ی دست انسان نیز با بهره‌گیري از سیستم‌هاي کنترل انجام گرفته و در صورت نیاز اصلاح می‌شود.
امروزه بخش زیادی از انرژي مصرفي در صنایع، ادارات و منازل به صورت الکتریکي است. انرژي الکتریکي از پاک ترین انواع انرژي بوده و به راحتي قابل تبدیل به صورت‌هاي دیگر انرژي است.
به همین دلیل، روزبه‌روز بر تعداد و تنوع تجهیزات برقي اضافه مي‌شود.
انرژي الکتریکي در نیروگاه‌ها تولید و از طریق شبکه‌ی برق سراسري به کلیه‌ی مصرف‌کنندگان در بیشتر نقاط کشور مي‌رسد.
تا قبل از سالهاي اخیر منبع اولیه‌ی انرژي عمدتاً سوخت هاي فسیلي بوده، اگرچه نیروگاه‌هاي آبي و اتمي نیز هر یک بسته به شرایط محیطی و فني کشورها مورد استفاده قرار مي‌گرفتند.
بحران انرژي، پایان‌پذیربودن سوخت هاي فسیلي و لزوم استفاده از آن براي کارهای مهم‌تر به همراه دلایل دیگري از جمله مسائل زیست‌محیطي، دنیا را به سمت استفاده‌ی بیشتر از انرژی‌هاي تجدیدپذیر و جایگزیني سوخت‌هاي فسیلي با انرژي طبیعی و پایان‌ناپذیر باد و خورشید و مانند آنها سوق می‌دهد. بنابراین با ورود نیروگاه‌هاي بادي و خورشیدي به شبکه‌هاي برق، مباحث جدیدی مطرح می‌شود.
این موارد به همراه مسائل دیگري همچون تجدید ساختار، شبکه‌هاي قدرت را به یکي از بزرگ‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین سیستم‌هاي موجود در جهان تبدیل کرده است.
مهندسي قدرت رشته‌اي است که به راهبري و بهره‌برداري مناسب از چنین سیستمي مي‌پردازد و مسائل مربوطه از تولید، انتقال، توزیع و مصرف را بررسي و حل و فصل مي‌کند.
مهندسی الکترونیک یکی از شاخه‌های مهندسی است که از دانش علمی رفتار و اثر الکترون‌ها استفاده کرده و به توسعه‌ی قطعات، دستگاه‌ها، سیستم‌ها و یا تجهیزاتي مي‌پردازد که انرژي الکتریکي یکي از فاکتورهاي آن است.
با اختراع ترانزیستور و مدارهاي مجتمع به ترتیب در سالهاي ۱۹۴۷ و ۱۹۵۸ میلادی، صنعت الکترونیک وارد مرحله‌ی جدیدي شد. با پیشرفت تکنولوژي CMOS، صنعت الکترونیک توانست با سرعتي به‌مراتب بیشتر از صنایع دیگر رشد کند.
با پیدایش پردازنده‌ها و انقلاب دیجیتال در صنایع الکترونیکي، بخش الکترونیک دیجیتال نیز به‌سرعت در زمینه‌هاي مختلف صنعتي رشد کرد. الکترونیک دیجیتال در زمینه‌ی طراحي دیجیتال در سخت‌افزارهاي قابل برنامه‌ریزي، طراحي و توسعه‌ی سخت افزارهاي نهفته و همچنین توسعه‌ی نرم‌افزارهاي آنها و اعمال الگوریتم هاي پردازشي دیجیتال بر روي داده هاي مختلف، که امروزه در اینترنت اشیا کاربردهاي زیادي دارند، از جمله مسائل مطرح در این بخش است.
امروزه تمام صنایع به‌نحوي به صنعت الکترونیک وابسته هستند و همچنین صنعت الکترونیک یکي از صنایع پُرسود جهاني است و بخش قابل توجهي از تولید ناخالص جهاني را به خود اختصاص داده است.
این رشته بازار کار خوب و گسترده‌ای دارد و با توجه به گرایش انتخابی می‌توانید در سازمان‌ها و قسمت‌های مختلف مشغول به کار شوید.
در ادامه بازار کار هر گرایش را برایتان معرفی می‌کنیم:
فارغ‌التحصیلان گرایش مخابرات، می‌توانند در شرکت‌هایی که دارای قسمت‌های مخابراتی هستند، مشغول به کار شوند؛ مثلاً در قسمت مخابرات سازمان صدا و سیما.
فارغ‌التحصیلان گرایش قدرت، می‌توانند در نیروگاه‌های برق، وزارت نیرو و سازمان‌هایی از این قبیل استخدام شوند.
فارغ‌التحصیلان گرایش الکترونیک، با توجه به تخصص‌شان، می‌توانند در شرکت‌هایی که روی طراحی بردهای الکترونیکی و شرکت‌هایی که در زمینه‌ی برنامهنویسی مشغول به کار هستند، فعالیت کنند.
فارغ‌التحصیلان گرایش کنترل، با توجه به این‌که اکثر شرکت‌ها نیاز به مهندسان کنترل برای نظارت و کنترل سیستم‌ها و همچنین طراحی سیستم‌های کنترلی دارند، از شانس بیشتری برای استخدام برخوردار هستند.
اگر بخواهیم دروس مرتبط با این رشته را در مقطع دبیرستان نام ببریم، می‌توان به درس‌های گسسته، حسابان و فیزیک اشاره کرد.
چارت درسی دانشگاه ها معمولاً مشترک است. با‌این‌حال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد.
حال این تفاوت میتواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد. چارت درسی مهندسی برق که در زیر آورده شده، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه امیرکبیر تهران و به شرح زیر است:
| ریاضی ۱ و ۲ | آزمایشگاه فیزیک | الکترومغناطیس | آزمایشگاه مدارهای منطقی | اندازه‌گیري الکتریکي و الکترونیکي |
| معادلات دیفرانسیل | آزمایشگاه الکتریسیته | الکترونیک ۱ و ۲ | سیگنال‌ها و سیستم‌ها | پروژه |
| برنامهنویسی | کارگاه عمومی | آزمایشگاه الکترونیک | سیستم‌های کنترل خطی | |
| محاسبات عددی | ریاضیات مهندسی | ماشین‌هاي الکتریکي ۱ | آزمایشگاه سیستم‌های کنترل خطی | |
| آمار و احتمالات | مدارهای الکتریکی ۱ و ۲ | آزمایشگاه ماشین‌هاي الکتریکي | بررسی سیستم‌های قدرت ۱ | |
| فیزیک ۱ و ۲ | آزمایشگاه مدار | مدارهای منطقی | مخابرات ۱ |
| الکترونیک ۲ و ۳ | اصول پردازش سیگنال‌هاي دیجیتال | حفاظت و رله | آزمایشگاه سیستم‌هاي قدرت |
| مدارهای پالس و دیجیتال | آزمایشگاه تکنیک | الکترونیک صنعتي | آزمایشگاه الکترونیک صنعتي |
| معماري کامپیوتر و ریزپردازنده | آزمایشگاه الکترونیک ۳ | ماشین‌هاي الکتریکي ۳ | آزمایشگاه ماشین ۲ |
| سیستم‌هاي ریزپردازنده و مدارهاي واسطه | آزمایشگاه سیستم‌هاي ریزپردازنده‌اي و مدارهاي واسطه | بررسي سیستم‌هاي قدرت ۲ | |
| آزمایشگاه الکترونیک ۲ | عایق‌ها و فشار قوي |
| جبر خطي | کنترل دیجیتال | مدارهاي مخابراتي | ریزموج و آنتن |
| کنترل مدرن | آزمایشگاه کنترل دیجیتال | اصول پردازش سیگنال دیجیتال | آزمایشگاه ریزموج و آنتن |
| ابزار دقیق | الکترونیک ۲ یا ماشین ۲ | مخابرات ۲ | آزمایشگاه مدار مخابراتي |
| کنترل صنعتي | کنترل دیجیتال | فیلتر و سنتز مدار | آزمایشگاه مخابرات دیجیتال |
| آزمایشگاه کنترل صنعتي | آزمایشگاه کنترل دیجیتال | میدان‌ها و امواج | آزمایشگاه پردازش سیگنال دیجیتال |
دوره‌ی تحصیل رشته‌ی مهندسی برق ۴ سال، معادل ۸ ترم تحصیلی است.
دانشجویان این دوره باید حداقل ۱۴۰ واحد درسی را در طول این ۴ سال بگذرانند.
از نقاط قوت این رشته بازار کار بسیار خوب آن، هم داخل و هم خارج از ایران است؛ به‌خصوص گرایشهای الکترونیک مخابرات و قدرت.
برخلاف بعضی از رشته‌ها که می‌توانید بعد از فارغ‌التحصیلی، خودتان بیزنس شخصیتان را راه بیندازید، می‌توان گفت این کار در این رشته تقریباً امکان‌پذیر نیست، چون تجهیزات خیلی زیاد و درنتیجه سرمایه‌ی بسیار بسیار زیادی نیاز دارد.
گرایشهای این رشته بسیار زیاد و دائم در حال به‌روزشدن و تغییر است؛ پس ممکن است شما یک گرایش را انتخاب کنید و بعد از ۴ سال دوره‌ی کارشناسی، یک گرایش دیگری پُرطرفدار باشد.
البته جای نگرانی نیست چون هم بازار کار برای این رشته وجود دارد و هم می‌توانید در مقطع کارشناسی‌ارشد، گرایشتان را تغییر دهید.
این رشته را می‌توانید تا مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری، در گرایشهای مختلف، ادامه دهید.
براساس دفترچه‌ی انتخاب‌رشته‌ی سال ۱۴۰۲، مهندسی برق شامل ۱۶ گرایش در کارشناسی‌ارشد می‌شود که عبارت‌اند از:
مدارهای مجتمع الکترونیک، افزاره‌هاي ميكرو و نانوالكترونيک، سيستم‌هاي الكترونيک ديجيتال، سيستم‌هاي قدرت، الكترونيک قدرت و ماشين‌هاي الكتريكي، برنامه‌ريزي و مديريت سيستم‌هاي انرژي الكتريكي، سامانه‌هاي برقي حمل‌و‌نقل، مخابرات ميدان و موج، مخابرات نوري، مخابرات سيستم، مخابرات امن و رمزنگاری، شبكه‌هاي مخابراتي، کنترل، جنگ الکترونیک (این گرایش، مخصوص دانشگاه‌هاي نظامي و امنیتي است)، الکترواکوستیک، رادار (شرایط متقاضي: ۱. فقط از میان آقایان شاغل در نیروهاي مسلح ۲. داراي مجوز ادامه تحصیل از سازمان مربوطه).
و شامل ۶ گرایش در دکتری که عبارت‌اند از: الکترونیک، جنگ الکترونیک (فقط توسط دانشگاه جامع امام حسين (ع) و از ميان آقایان دانشجو می‌پذیرد)، مخابرات، مخابرات سیستم، مخابرات میدان و موج، قدرت و کنترل.
یکی از نکات خیلی مهم در این رشته، میزان علاقه و تسلط شما به درس فیزیک و حسابان است.
اگر به این دو درس علاقه نداشته باشید یا درکتان از این درس‌ها بالا نباشد، نمی‌توانید ادامه دهید و ممکن است میان راه بخواهید انصراف دهید.
اگر هم به هر سختی درس‌ها را پاس کنید و کارشناسی بگیرید، در بازار کار ممکن است به مشکل بربخورید.
«پس اصلاً چه کاریه که بخواین بیاین این رشته، برید همون رشته‌ها که فیزیک و ریاضی کمتر و رفاه بیشتری داره!»
توانایی دیگری که بسیار حائز اهمیت است، کار با کامپیوتر، نرم‌افزارها و برنامه نویسی است.
شاید به نظر برسد این رشته به خلاقیت نیازی ندارد، ولی خلاقیت و ایده‌های نو در جهان حرف اول را می‌زنند، پس مهم نیست رشته‌تان مهندسی معماری باشد یا مهندسی برق، ایده‌ی نو، شما را به مراحل بسیار بالاتری میبرد؛ پس داشتن ذهن خلاق هم بسیار مهم است.
موقعیت برای بورسیه‌گرفتن در این رشته بسیار زیاد است.
ولی باید در نظر داشته باشید که اکثر کشورها نمره‌ی IELTS خیلی بالایی برای پذیرش از شما می‌خواهند.
طبق آزمون MBTI و شخصیت‌شناسی این آزمون، ۴ تیپ شخصیت مناسب این رشته هستند:
از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، حسی، فکری، ملاحظه‌کننده، هدایتگر، ریسک پذیر و هدفمند است.
از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، حسی، فکری، داوری‌کننده، وظیفه‌شناس، مسئولیت‌پذیر، متمرکز، حواس‌جمع، دقیق، منطقی، بدون انعطاف، نکته‌بین و تجربه‌گراست.
از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، حسی، فکری، داوری‌کننده، وفادار، مطمئن، قابل اعتماد، جزئی نگر و نتیجه گراست.
از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، حسی، فکری، ملاحظه‌کننده، عمل‌گرا، کنجکاو، ورزشکار، سخت‌گیر و هدفمند است.
اگر می‌خواهید در این رشته موفق شوید و به درآمد بالا برسید، حتماً در مورد گرایش‌ها و علاقه‌تان تحقیق جامعی انجام دهید. مهارت ICDL را یاد بگیرید و برنامه‌نویسیتان را خیلی قوی کنید.
برای همه‌ی شرکت‌ها و سازمان‌ها، فارغ از این‌که فارغ‌التحصیل کدام دانشگاه باشید، توانایی و تسلط شما در کار برایشان اهمیت دارد.
سعی کنید اطلاعات‌تان همیشه به‌روز باشد و مقاله‌های مرتبط با کارتان را حتماً مطالعه کنید.
