رشته باستان شناسی جزء رشته‌های گروه هنر است. این رشته، یکی از رشته‌های مهم در علم باستان است که به مطالعه‌ی زندگی و فرهنگ قدما، جوامع و تمدن‌های پیشین می‌پردازد.
در این رشته، علاوه‌بر مطالعه و تحلیل تاریخی و فرهنگی این جوامع، به مطالعه‌ی آثار باستانی و ابزارهای آنان نیز پرداخته می‌شود.
در دوره‌ی تحصیلی باستان‌شناسی، شما با مطالعه‌ی تاریخ، زبان، فرهنگ و هنر جوامع گذشته آشنا می‌شوید.
علاوه‌بر‌این، به شیوه‌های مختلفِ مطالعه و تحلیل تاریخی و فرهنگی پرداخته و با مفاهیمی مانند باستان‌شناسی اجتماعی، باستان‌شناسی هنری و باستان‌شناسی سیاسی آشنا می‌شوید.
در ادامه به جزئیات بیشتری از این رشته می‌پردازیم.
شما می‌توانید بعد از فارغ‌التحصیلی در حوزه‌های مختلفی مانند تحقیق و پژوهش، حفاظت و نگهداری از آثار باستانی، تدوین مستندات و کتب تاریخی، اداره‌ی موزه‌ها و زمینه‌های مرتبط با باستان‌شناسی فعالیت کنید.
چارت درسی دانشگاه‌ها معمولاً مشترک است. بااینحال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد. حال این تفاوت می‌تواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد.
چارت درسی رشته باستان شناسی که برایتان آوردیم، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه کاشان و به شرح زیر است:
| مبانی انسان‌شناسی | تاریخچه‌ی باستان‌شناسی در ایران و جهان | تاریخچه‌ی اندیشه‌ی باستان‌شناسی | مبانی باستان‌شناسی | پیدایش و دگرگشت انسان |
| تاریخ علم | بررسی اساطیر و باستان‌شناسی متون مقدس | جغرافیای تاریخی ایران | زیست‌بوم‌شناسی فرهنگی | روش تحقیق |
| باستان‌شناسی دوره‌ی پارینه‌سنگی ایران | باستان‌شناسی دوره‌ی نوسنگی ایران | باستان‌شناسی دوره‌ی مس‌سنگی ایران | باستان‌شناسی دوره‌ی مفرغ ایران | باستان‌شناسی دوره‌ی آهن ایران |
| باستان‌شناسی پیش از تاریخ بین‌النهرین | باستان‌شناسی پیش از تاریخ جهان | تمدن‌های آغازین | باستان‌شناسی دوران تاریخی ایران ۱ و ۲ و ۳ | باستان‌شناسی بین‌النهرین در دوره‌ی تاریخی |
| خطوط و کتیبه‌های ایران باستان ۱ و ۲ | باستان‌شناسی دوران اسلامی ۱ و ۲ و ۳ | منابع و متون تاریخی دوران اسلامی | سفال و کاشی‌کاری دوران اسلامی | سکه‌شناسی |
| کاربرد آمار در باستان‌شناسی | کاربرد علوم در باستان‌شناسی | نرم¬افزارهای کاربردی در باستان‌شناسی | نقشه‌خوانی و نقشه‌برداری | باستان‌شناسی میدانی ۱ و ۲ و ۳ |
| حفاظت و مرمت در باستان‌شناسی ۱ و ۲ | طراحی بنا ۱ و ۲ | سفال در باستان‌شناسی |
| دانشگاه کاشان | دانشگاه زابل | دانشگاه هنر شیراز | دانشگاه بوعلی سینا ـ همدان |
تنوع شغلی یکی از مزایای این رشته به شمار می‌رود.
شما می‌توانید به‌عنوان متخصص باستان‌شناسی در حوزه‌های مختلفی مانند موزه‌ها، مراکز تحقیقاتی، دفاتر حفاظت از آثار باستانی، سازمان‌های تبلیغی و توریستی، مؤسسات آموزشی و غیره کار کنید.
یکی دیگر از ویژگی‌های این رشته، بررسی تاریخ و فرهنگ گذشته است. این موضوع باعث می‌شود که شما فرصتی برای آشنایی با گذشته و تفکر و نگاهی متفاوت به تاریخ و فرهنگ را به دست آورید.
با توجه به این‌که در رشته‌ی باستان‌شناسی، بررسی و حفظ آثار باستانی و تاریخی مورد توجه قرار می‌گیرد، می‌توانید به‌عنوان متخصص حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی کشور خدمت کنید.
در این رشته علاوه‌بر بررسی تاریخ و فرهنگ گذشته، از دانش در حوزه‌های دیگری مانند علوم زمین، زیست‌شناسی و آناتومی نیز استفاده می‌شود که باعث ترکیب این رشته با علوم دیگر می‌شود.
به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی در این زمینه، ممکن است برای پیداکردن شغلِ مناسب به مشکل بربخورید.
رشته‌ی باستان‌شناسی، رشته‌ای محبوب است و به همین دلیل رقابت برای ورود به دوره‌های تحصیلی و شغل‌های مرتبط بسیار بالاست.
برای انجام تحقیقات و پروژه‌های باستان‌شناسی، به منابع مالی و تجهیزات خاص نیاز است و این ممکن است برای برخی مشکل‌ساز باشد.
در برخی موارد، حقوق پایین کارمندان و پژوهشگران باستان‌شناسی ممکن است برای برخی افراد دلسردکننده باشد.
شاید بعضی از کارهای باستان‌شناسی، که شامل حرکت و کار با ابزارهای سنگین و پیچیده است، برخی افراد را دچار مشکلات فیزیکی کند.
دانشجویانی که قصد دارند در این رشته موفق شوند، نیاز به تلاش و پشتکار فراوان دارند. زیرا در این رشته، علاوه بر مطالعه‌ی تئوری، نیاز به پژوهش‌های بسیار است که این موضوع باعث بروز استرس در دانشجویان و فشار بر آن‌ها می‌شود.
شامل توانایی تفسیر نوشتارهای باستانی، تصاویر و شیوه‌های تزئینی، ساختار ساختمان‌ها و قطعات باستانی و موارد دیگر می‌شود.
آشنایی با دیدگاه‌های جدید، تحلیل پدیده‌های مختلف از دیدگاه‌های گوناگون و شناخت اصول باستانی از مهمترین توانایی‌های لازم در این رشته هستند.
این مورد شامل توانایی برقراری ارتباط با دانشجویان و اساتید، همکاری در گروه‌های کوچک و بزرگ، ارائه‌ی گزارش‌های مؤثر و سازنده و تبادل اطلاعات با همکاران می‌شود.
شامل توانایی استفاده از نرم‌افزارهای مختلف، دیتابیس‌ها و اطلاعات مرتبط با باستان‌شناسی برای بررسی داده های باستانی و تجزیه و تحلیل آن‌هاست.
شامل توانایی همکاری با همکاران، اساتید و دانشجویان دیگر در پروژه های مختلف و انجام کارهای فردی است.
شامل توانایی بررسی و تجزیه و تحلیل مسائل باستان شناسی و پیداکردن راه‌حل های مناسب برای آن‌هاست.
این رشته را می‌توانید تا مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری ادامه دهید.
براساس دفترچه‌ی انتخاب‌رشته‌ی سال ۱۴۰۲، باستان‌شناسی شامل ۳ گرایش در کارشناسی‌ارشد می‌شود که عبارت‌اند از:
پیش از تاریخ ایران، دوران تاریخی ایران، تمدن و فرهنگ اسلامي ايران و سرزمين‌هاي ديگر.
و شامل ۳ گرایش در دکتری که عبارت‌اند از: پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی.
وضعیت اپلای در این رشته، در دانشگاه‌های مختلف وابسته به شرایط گوناگونی‌ست و به‌طورکلی، نمی‌توان به‌طور قطعی درباره‌ی آن صحبت کرد.
بااینحال، در برخی دانشگاه‌ها، این رشته از جمله رشته‌های پرطرفدار در حوزه‌های انسانی است و برخی دانشگاه‌ها هرساله تعداد زیادی داوطلب برای ورود به این رشته دارند. به همین دلیل، برای اپلای، نیاز است که شرایط و مدارک مورد نیاز هر دانشگاه را به‌دقت بررسی و مطابق با آن‌ها اقدام به ثبت‌نام و ارسال مدارک کنید.
از جمله ویژگی های این شخصیت: درون‌گرا، شمی، فکری، ملاحظه‌کننده، اهل نظریه و تئوری، تحلیل‌گر، آینده نگر، خلاق و مبتکر است.
قبل از انتخاب‌رشته و قبل از ورود به هر رشته‌ای خوب فکر کنید. با افرادی که قبل از شما این مسیر را طی کرده‌اند صحبت و از تجربه‌هایشان استفاده کنید.
همچنین از راهنمایی‌های مشاوران ماهر و متخصص در این زمینه بهره ببرید.
انتخاب‌رشته مهمترین تصمیم شما در زندگی است.
نباید فقط به لحظه‌ای که در آن قرار دارید فکر کنید و تصمیم بگیرید، به چهار سال بعد خود نگاه کرده و تصور کنید با این انتخاب در کجا قرار خواهید گرفت.
