رشته تاریخ جزء رشته‌های علوم انسانی، جذاب و پُراهمیت است؛ پُراهمیت از آن جهت که انسان با داشتن دانش کامل درباره‌ی گذشته و درس‌گرفتن از تجربه‌ها و رخدادهای آن زمان میتواند زندگی بهتری برای خود و جامعه‌اش بسازد و اشتباه گذشتگان را دوباره تکرار نکند.
به قول جورج سانتایانا «ملتی که نمی‌توانند گذشته را به خاطر بسپارند، محکوم به تکرار آن هستند.»
شاید ذهنیت اکثر آدم‌ها در مورد رشتهی تاریخ صرفاً مطالعه‌ی حوادث گذشته و جنگ‌ها و پیامدهای آن باشد، اما درحقیقت کارشناسان این رشته تنها راویان داستان‌های تاریخی نیستند؛ بلکه تحلیل‌گران و مفسران اتفاقات آینده نیز هستند، پس باید به این رشته توجه بیشتری نشان داد.
در واقع، علم تاریخ تحولات گذشته، جامعه‌ی انسانی را که میتواند زمینه‌ی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی داشته باشد، مورد مطالعه قرار میدهد.
به همین دلیل، رشتهی بسیار گسترده‌ای است و اشتباه است که آن را صرفاً مطالعه‌ی مواد خام تاریخی بدانیم.
شما یاد میگیرید که چگونه از تحلیل و تلفیق مواد خام تاریخی به نتایج علمی برسید.
به عبارت دیگر، آموختن روش تاریخی به شما کمک میکند تا از میان انبوهی از مواد خام، مواد خامِ معتبر را جدا کنید و براساس روش تاریخی از بررسی آنها به نتیجه‌ی علمی برسید.
در حالی که حتی مطالعه‌کنندگان جدی تاریخ که غیرحرفه‌ای هستند، هیچ معیاری برای تشخیص و تعیین صحت و سقم رویدادهای یک کتاب تاریخی ندارند و گاه از آثار غیرموثق و غیرمعتبر استفاده میکنند.
در ادامه به جزئیات بیشتری از این رشته میپردازیم.
شما بعد از فارغ‌التحصیلی میتوانید در وزارت آموزش و پرورش، وزارت امور خارجه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان موزه‌ها، مراکز اسناد ملّی و صدا‌و‌سیما برای بررسی مسائل تحقیقی تاریخ در حد تحقیقات بینالمللی به کار مشغول شوید.
دروس تاریخ، فلسفه، جامعهشناسی، جغرافیا و اقتصاد از دروس کاربردی در این رشته هستند.
چارت درسی دانشگاه‌ها معمولاً مشترک است. با‌این‌حال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد. حال این تفاوت میتواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد.
چارت درسی رشته تاریخ که برایتان آوردیم، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه تهران و به شرح زیر است:
رشتهی تاریخ | |||||
قرائت متون تاریخی به زبان عربی ۱ و ۲ | کلیات و مبانی علم تاریخ | گاه‌شماری و تقویم | مبانی جامعهشناسی |
فلسفه‌ی تاریخ | قرائت متون تاریخی به زبان انگلیسی ۱ و ۲ |
قرائت متون تاریخی به زبان فارسی ۱ و ۲ | روش تحقیق در تاریخ | مبانی تاریخ اجتماعی ایران | کلیات جغرافیا (با تکیه بر جغرافیای ایران) | تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام | مبانی علم سیاست |
تاریخ‌نگاری و تحولات آن در ایران و جهان | ایران پیش از تاریخ | تاریخ تمدن‌های مشرق‌زمین | شناخت و نقد منابع و مآخذ ایران بعد از اسلام | تاریخ خلفای مصر و حمدانیان | تاریخ خلیج فارس و سرزمین‌های همجوار |
تاریخ فرهنگ و تمدن ایران | سلسله‌های شرقی ایران قدیم | ادیان ایران باستان | شناخت و نقد منابع و مآخذ ایران پیش از اسلام | مبانی حکومت و ساخت قدرت در ایران | تاریخ دیپلماسی ایران |
تاریخ تفکر سیاسی در دوره‌ی قاجاریه | تاریخ اسلام در حوزه‌ی اقیانوس هند و جنوب‌شرقی آسیا | مبانی تکوین و تحول تمدن‌های جهان | قیام کربلا | روان‌شناسی اجتماعی | تاریخ عرفان و تصوف در ایران و اسلام |
تاریخ اندیشه‌ها و مکاتب سیاسی در غرب | شناخت و نقد منابع و مآخذ تاریخ ایران بعد از اسلام | آشنایی با خطوط و زبان‌های ایران پیش از اسلام | تاریخ گسترش اسلام در آفریقا و اروپا از آغاز تا سقوط اندلس | تاریخ‌های محلی | تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی |
تاریخ احزاب و مطبوعات ایران در دوره‌ی قاجاریه | تاریخ هنر و معماری اسلامی | جامعهشناسی تاریخی | تاریخ قاره‌ی آمریکا | تاریخ آفریقا | تاریخ اسلام در آسیای میانه |
تاریخ نفت در ایران و خاورمیانه | جغرافیای انسانی | مبانی علم اقتصاد | تاریخ استعمار غرب و رشد سرمایه‌داری | اقتصاد سیاسی | ریشه‌های تاریخی توسعه‌نیافتگی در ایران |
تاریخ پیامبران | جغرافیای تاریخی سرزمین‌های اسلامی | فرهنگ و تمدن ایران دوره‌ی صفویه | تاریخ شبه‌قاره‌ی هند | تاریخ اسلام در ممالک قفقاز | انقلاب اسلامی و ریشه‌های تاریخی آن |
تاریخ روسیه تا فروپاشی اتحاد شوروی | تاریخ نهضت‌ها و جنبش‌های اسلامی جهان در دو قرن اخیر | قوم‌شناسی و مردم‌شناسی تاریخی ایران | نهضت روحانیت در دو سده‌ی اخیر ایران | تاریخ نهضت فلسطین | مبانی کارآفرینی |
تاریخ چین و ژاپن | تاریخ عقاید اقتصادی | تاریخ اروپا از انقلاب فرانسه تا جنگ جهانی اول | تاریخ تحولات جهان اسلام از سال۴۰ تا ۲۲۷ هجری قمری | تاریخ تشیّع ۲ از قرن ۵ تا قرن ۱۰ هجری | تاریخ عثمانی و ترکیه‌ی جدید |
تاریخ یونان و روم | اروپا در قرون وسطی | اروپا از جنگ جهانی اول تاکنون | تحولات جهان اسلام از ۲۲۷ تا سقوط بغداد | تاریخ تحلیلی زندگی ائمه (ع) | تاریخ ایران از ورود آریایی‌ها تا پایان دوره‌ی هخامنشیان |
تاریخ بیزانس | اروپا در قرن جدید | تاریخ اسلام از میلاد پیامبر تا سال ۴۱ هجری قمری | تاریخ تشیّع ۱ از آغاز تا قرن ۵ هجری | تاریخ تحولات جهان اسلام از قرن ۷ هجری تا قرن ۱۰ هجری | تاریخ ایران در دوره‌ی سلوکی و اشکانی |
تاریخ ایران در دوره‌ی ساسانیان | تاریخ تحولات سیاسی ایران در دوره‌ی سلجوقیان | تاریخ تحولات سیاسی ایران در دوره‌ی غوریان و خوارزمشاهیان | تحولات سیاسی ایران در دوره‌ی صفویان | تحولات ایران در دوره‌ی افشاریان و زندیان | انقلاب مشروطیت و تحولات ایران تا انقراض حکومت قاجاریه |
تاریخ تحولات سیاسی ایران از ورود اسلام تا پایان حکومت علویان طبرستان | تاریخ تحولات سیاسی ایران در دوره‌ی سامانیان، دیلمیان و غزنویان | تاریخ تحولات سیاسی ایران در دوره‌ی حمله‌ی مغول و ایلخانیان | تحولات سیاسی ایران از زوال ایلخانیان تا آغاز حکومت صفویان | تحولات ایران از آغاز دوره‌ی قاجاریه تا انقلاب مشروطیت | تاریخ تحولات ایران از انقراض قاجاریه تا ۲۸ مرداد |
مدت زمان تحصیل در این رشته ۴ سال، معادل ۸ ترم تحصیلی است.
ظرفیت پذیرش این رشته بالاست، البته به این معنی نیست که با رتبه‌های خیلی بالا هم میتوانید وارد این رشته شوید.
با مطالعه در زندگی گذشتگان، میتوانیم درس‌های بزرگی را بیاموزیم و اشتباهات و خطاهای آنها را تکرار نکنیم و آینده‌ی بهتری را برای زندگی فردی خودمان و جامعه بسازیم.
بازار کار زیادی در این رشته وجود ندارد، البته یافتن شغل و ورود به بازار کار به مهارت و توانایی خودتان نیز بستگی دارد.
این رشته را میتوانید تا مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری، در گرایش‌های مختلف، ادامه دهید.
براساس دفترچه‌ی انتخاب‌رشته‌ی سال ۱۴۰۲، رشتهی تاریخ شامل ۹ گرایش در کارشناسی‌ارشد می‌شود که عبارت‌اند از:
تاریخ ایران باستان، تاریخ ایران اسلامی، تاریخ اسلام، مطالعات خلیج فارس، اسناد و مدارک آرشیوی و نسخه شناسی، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، تاریخ عمومی جهان، تاریخ انقلاب اسلامی، تاریخ تشیّع.
و ۸ گرایش در دکتری که عبارت‌اند از:
تاریخ اسلام، تاریخ تشیّع اثنی عشری، فرقه‌های تشیّع، تاریخ ایران بعد از اسلام، تاریخ انقلاب اسلامی، ایران شناسی، تاریخ فرهنگ و تمدن ایران دوره‌ی اسلامی (پذیرش دانشجو در این رشته فقط توسط دانشگاه آزاد اسلامی صورت خواهد گرفت)، تاریخ ایران قبل از اسلام.
شاید اینطور به‌نظر برسد که این رشته تنها نیازمند حافظه‌ی قوی‌ست و میتوان طوطیوار مطالب دروس آن را حفظ کرد، اما این تصور غلط است.
شما باید سعی کنید در این رشته عمق مطالب تاریخی را متوجه شوید و بعد آن را شرح دهید و برای این کار نه‌تنها به حافظه‌ای قوی بلکه به صبر و حوصله‌ی زیاد برای مطالعه‌ی کتاب‌های قطور تاریخی نیاز دارید.
فردی میتواند در رشتهی تاریخ موفق شود که از ظاهر رویدادها، مسائل عمیق‌تری را درباره‌ی آنها بفهمد و با دیدن یک رویداد به علل پنهان و آشکار آن اشاره کند.
همچنین داشتن نظم و دقت فراوان و توان به تصویرکشیدن و نقدکردن وقایع تاریخی اهمیت زیادی دارد، و اگر بخواهید برای تدریس اقدام کنید باید قدرت بیان خوبی داشته باشید.
این رشته در بخش اپلای وضعیت متوسطی دارد، یعنی اگر توانمندی‌های لازم و زبان قوی داشته باشید برای مهاجرت رشتهی مناسبی است.
طبق آزمون MBTI و شخصیت شناسی این آزمون، ۲ تیپ شخصیت مناسب این رشته هستند:
INTP (مهندس)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، شمی، فکری، ملاحظه‌کننده، اهل نظریه و تئوری، تحلیلگر، آینده‌نگر، هدفمند و کمالگراست.
ISFJ (مدافع)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، حسی، احساسی، داوری‌کننده، ثابت‌قدم، عملگرا، دقیق و متعهد است.
علاقه به زندگی گذشتگان و اتفاقات تاریخی، برای ورود به این رشته مهم است.
اگر از افرادی بودید که همیشه در دوره‌ی دبیرستان از درس تاریخ فراری بودید، این رشته اصلاً به شما پیشنهاد نمی‌شود.
رشتهی جذاب و شیرین تاریخ فقط برای افرادی مناسب است که به این رشته علاقه‌مند هستند، در غیر این صورت ۴ سالِ خسته‌کننده را سپری خواهید کرد.
