ممکن است خلاصه‌نویسی کاری پرزحمت، وقت‌گیر و بی‌فایده بنظر برسد.
شما زمان زیادی را صرف خواندن چند باره‌ی دروس و مرور آن‌ها کرده‌اید و اختصاص دادن زمان مجدد برای نوشتن نکات مهم مطالب خوانده شده و خلاصه کردن مطالب، برای شما سخت و ناممکن بنظر می‌رسد.
اما باید بدانید که اگر یکبار وقت بگذارید و مطالب خوانده شده را یاددداشت برداری و خلاصه‌نویسی کنید، در واقع در زمان خود برای دفعات بعدی مطالعه، صرفه‌جویی نموده‌اید و کار شما به مراتب در آینده راحت‌تر می‌شود.
یک خلاصه مؤثر، یک متن را به شکلی بسیار کوتاه تر ارائه و تنها حقایق اساسی و اصلی آن را بیان می کند. با این حال، خلاصه‌نویسی مانند ترجمه نیست: وقتی چیزی را خلاصه می‌کنید، آن را کلمه به کلمه ترجمه نمی‌کنید، بلکه متن را به شکل فشرده‌ای برای ارجاع بعدی دوباره در آینده خلاصه‌سازی می‌کنید. خلاصه نویسی موثر، هم برای تحقیق و پژوهش و هم برای امتحان ضروری است، زیرا می تواند در صرف زمان صرفه جویی زیادی کند و به شما امکان می دهد دروس مورد مطالعه خود را سریع‌تر مرور کنید.
۱_ حجم کتاب‌ها و منابع امتحانی بسیار زیاد است. بخصوص که اگر شما داوطلب کنکوری باشید، این میزان چندین برابر هم می‌شود. پس برای کمتر شدن حجم موارد مورد مطالعه و زمان داشتن برای مرور نهایی، خلاصه‌نویسی لازم است.
۲_ خلاصه‌نویسی امکان گردآوری و جمع کردن مطالب مهم و مشابه را فراهم می‌کند و از پراکنده‌خوانی جلوگیری به عمل می‌آورد.
۳_امکان خواندن و مرور کردن مطالب مهم درسی را به شکل چندباره فراهم می‌سازد.
۴_افزایش میزان و عمق یادگیری را برای شما ایجاد می‌کند. زمانی که مطلبی را مطالعه می‌کنیم، در حافظه کوتاه‌مدت ما قرار می‌گیرد و ممکن است به زودی فراموش شود.
تکنیک‌های خلاصه‌نویسی کمک می‌کنند که در کوتاه‌ترین زمان ممکن مطالب را یاداوری کرده و فراموشی آن‌ها را به تعویق بیاندازیم.
در ادامه می‌خواهیم روش‌های مختلف خلاصه‌نویسی رو باهم بررسی کنیم، که شما با توجه به علاقه‌تون روش و سبکی که براتون مناسب‌تر هست رو بتونین انتخاب کنین.
ممکن است فهم سبک نوشتاری کتاب‌های درسی برای شما سخت باشد یا حتی اگر از فردی دیگر نیز درخواست کنید تا همان مطلب را برای شما توضیح دهد، باز هم به طور کامل نتوانید موضوعات را درک کنید و بین مطالب ارتباط روشنی برقرار سازید.
اما زمانی که از کتاب‌هایی با سبک بیان واضح‌تر و استفاده از کلمات ساده‌تر استفاده می‌کنید که همان مطلب را به شیوه‌ای روان‌تر بیان کرده است یا یکی از دوستانتان با لحنی خودمانی‌تر آن را برای شما توضیح می‌دهد، به راحتی متوجه آن می‌شوید.
بنابراین در خلاصه‌های خود نیز تلاش کنید تا لحن نوشته شده در کتاب‌های درسی را به بیان و لحنی که برای شما قابل فهم‌تر است تغییر دهید و سپس یادداشت‌برداری کنید. اینگونه در آینده نیز مرور و فهم مطالب برای شا راحت‌تر می‌شود.
ممکن است در متن مورد مطالعه به کلماتی برسید که معنای آن ها را درست نمیدانید و یا نامانوس و پیچیده بنظر می‌آیند. می‌توانید در خلاصه‌نگاری های خود این کلمات را با واژه هایی که ساده‌تر و قابل فهم تر هستند عوض کنید.
کلمات کلیدی کلماتی هستند که در متن از اهمیت بسیاری برخوردارند. همچنین با دیدن مجدد آن‌ها بخش بسیاری از مطلب را مجددا به خاطر می‌آوریم. لازم است بدانیم منظور از کلمه کلیدی صرفا یک کلمه نیست؛ بلکه یک عبارت است که از چندین کلمه تشکیل شده و معنای خاصی را می‌رساند.
یادداشت کردن کلمات کلیدی در هنگام خلاصه نویسی در تهیه نقشه ذهنی هم بسیار کاربردی خواهد بود که در بخش‌های بعدی همین مطلب به آن خواهیم پرداخت.
پس از مطالعه و مرور کامل مطلب درسی، هر آنچه که شما به عنوان نکات مهم از درس برداشت کرده اید و آنچه که به طور کلی آموخته‌اید را یادداشت کنید. این سبک خلاصه نویسی روشی موثر و بسیار حائز اهمیت در میان انواع سبک های خلاصه نویسی به حساب می‌آید، چرا که اولین برداشت ها و یادگیری های شما از متون مورد مطالعه بسیار مهم است. همچنین می‌توانید در مراجعات بعدی خود به خلاصه ها هر آنچه که برای تکمیل و تصحیح بنظر می‌رسد را نیز اضافه گردانید.
اولین مرحله یادداشت برداری به روش کرنل این است که یک کاغذ بردارید و آن را به سه قسمت تقسیم کنید. تقسیم بندی صفحه در این قسمت از اهمیت زیادی برخوردار است به این علت که شما وقتی که می توانید اطلاعات را به بهترین شکل در کاغذ دسته بندی کنید، در ذهنتان هم با همان کیفیت ذخیره می‌شود.
خطی در سمت راست کاغذ خود بکشید تا کاغذ را به دو ستون تقسیم بندی کنید.
ستون سمت راست قسمتی است که باید در آن کلمات کلیدی را بنویسید. منظور از کلمات کلیدی کلمات یا عناوینی هستند که شما با دیدن آن‌ها مطالب را به خاطر بیاورید.
برای مثال اگر شما در حال مطالعه تاریخ هستید، کلمات کلیدی شما نوشتن تاریخ‌هایی که اتفاقات مهم در آن رخ داده است. به طور کلی باید در ستون سمت راست یا ستون کلمه کلیدی، عبارات و کلماتی را بنوسید که در به یاد آوردن و فهمیدن مطالب کلی به شما کمک خواهند کرد.
در قسمت سمت چپ باید عبارت یا بهتر بگوییم کلمات کلیدی بنویسید که عنوانی را که در سمت چپ نوشته شده است را با جزئیات بیشتری به یاد شما بیاورد. برای مثال اگر شما در قسمت سمت راست فرمول انرژی را نوشته‌اید، در این قسمت می توانید خود فرمول و نام کاشف آن را بنویسید.
این کار به شما این امکان را خواهد داد که سعی کنید به بهترین شکل تمامی مطالب را به خاطر بسپارید.
ستونی را هم باید در پایین جدول به شکل افقی ایجاد کنید و در این قسمت تمامی موارد مهمی که از خواندن متن یاد گرفته‌اید و یا اتفاقی که افتاده است را به طور خلاصه یادداشت کنید.
نقشه ذهنی (Mind Map) راهی آسان برای ایده‌پردازی طبیعی از طریق طوفان فکری است که بدون نگرانی بابت نظم و ساختار ایجاد می‌شود. مایند مپ به شما اجازه می‌دهد که به تفکر خلاق و ایده‌های خود ساختاری بصری ببخشید و با آن قدرت تحلیل و یادآوری خود را افزایش دهید.
مراحل ترسیم مایند مپ در زیر آورده شده است:
با مفهوم اصلی شروع کنید. ابتدا هدف اصلی نقشه ذهنی خود را مشخص کنید و آن را یادداشت کنید. از آنجایی که نقشه های ذهنی از درون شروع می شوند و به بیرون گسترش می یابند، ایده اصلی شما به موضوع اصلی نمودار تبدیل می شود.
مفهوم اصلی شما می تواند این‌ها باشند:
فرض کنید باید خلاصه‌ای در مورد مفهوم اصلی افزایش گرمایش کره زمین را بنویسید.
پس مفهوم مرکزی و اصلی در اینجا افزایش گرمایش کره زمین است.
اکنون که هدف اصلی نقشه ذهنی خود را مشخص کرده اید، شاخه هایی را اضافه کنید که ابتدایی ترین موضوعات فرعی را مشخص می کند. شعب باید به شما کمک کنند تا اطلاعات را سازماندهی کنید. نگران گنجاندن جزئیات زیاد نباشید، کلمات کلیدی و عبارات کوتاه برای پرورش موضوع و انتقال مطالب کافی خواهد بود. با ادامه افزودن شاخه ها، جزئیات بیشتر در مورد این شاخه های اولیه گنجانده خواهد شد.
هنگامی که موضوعات اصلی را در موضوع خود شناسایی کردید، شکل های بیشتری اضافه کنید تا زمانی که اطلاعات ارزشمندتان تمام شود. اطمینان حاصل کنید که به سازماندهی اطلاعات خود با مهمترین چیزها به شکل مفهومی اصلی و جزئیات بیشتر دورتر ادامه می دهید. سازماندهی را در نقشه ذهنی خود با استفاده از رنگ های استاندارد در نمودار خود ترسیم کنید. خلاصه نویسی به شکل مایند مپ و یا نمودرهای درختی برای بخاطر سپاری و یاداوری مطالب بسیار مفید هستند و سبب سازماندهی بهتر آن‌ها در ذهن می‌شود.
علامت گذاری:
زمانی که مطلبی را مطالعه می‌کنید، جایی که برایتان سؤال باقی می‌ماند و مطلب را به طور کامل متوجه نمی‌شوید، از علامت سؤال (؟) استفاده کنید و کنار آن مطلب علامت بزنید.
هرجا احساس نمودید که مطالب، مهم بوده و امکان طرح سوال در امتحان وجود دارد، علامت تعجب (!) بگذارید و جایی که به یک کلمه یا عبارت کلیدی برخوردید، دور آن را خط بکشید و پاراگراف های مهم را با ستاره (*) مشخص کنید. این روش خلاصه‌نگاری به افزایش دقت و توجه شما به نکات مهم و کلیدی کمک می‌کند.
خط کشیدن مطالب مهم:
خط کشیدن زیر مطالب مهم روشی بسیار پرکاربرد در خلاصه نویسی محسوب می‌شود، چرا که برای همگان بدلیل اینکه اصل مطالب کتاب بدون کوچکترین تغییری مورد مطالعه قرار می‌گیرند، قابل اتکاتر و مطمئن‌تر است. می‌توانید برای خط کشی زیر مطالب مهم از رنگ های مختلف ماژیک های هایلایتر و یا خودکارهای رنگی استفاده کنید.
دقت داشته باشید که تنها زیر نکات و جملات مهم و قابل توجه خط بکشید نه اینکه تمام مطالب کتاب را خط کشی کنید، برای مثال جمع بندی های پایانی موضوعات، دلایل موضوع پیش آمده، نکات تستی و …
دسته بندی:
روش دسته بندی برای درس هایی همچون تاریخ، تاریخ ادبیات و … مفید و کارامد است. در این روش می‌توان مطالب مختلفی را که از جهتی مشابه با یکدیگر هستند در یک دسته و ستون قرار داد و به این ترتیب حفظ و بخاطرسپاری مطالب نیز ساده‌تر می‌شود. برای مثال شعرایی که در یک قرن می‌زیسته اند و یا قالب های شعری مشابه با یکدیگر را استفاده می‌کرده اند، نامشان را در یک ستون یادداشت کرد.
حاشیه نویسی:
یکی از کارهای مهم و موثر در خلاصه نویسی و یادگیری بهتر مطالب ، حاشیه نویسی می‌باشد. در این روش پس از مطالعه هر پاراگراف یا ستون، کلیدی ترین و مهمترین مطلب عنوان شده را در یک جمله به زبان خودتان و نه با کلمات کتاب، خلاصه کرده و در کنار آن پاراگراف یادداشت نمایید.
این روش سبب افزایش تمرکز و دقت شما به هنگام مطالعه و افزایش توان یادگیری و یاداوری شما می‌شود.
