رشته علوم تربیتی جزء رشته‌های علوم انسانی است و به جنبه‌های آموزش و پرورش افراد و دانش‌های مربوط به آن میپردازد.
مفهوم «آموزش و پرورش» فقط منحصر به افراد، زمان و مکان خاصی نیست؛ یعنی به‌طور کلی «آموزش و پرورش» منحصر به مدرسه، دانشگاه یا آموزش دروس خاصی نیست، بلکه شامل همه، در هر زمان و مکانی، می‌شود.
آموزش عمومی، آموزش عالی، آموزش کارکنان، سوادآموزی بزرگسالان، خودآموزی، آموزش الکترونیکی و مجازی از انواع آموزش محسوب میشوند.
علوم تربیتی در مقطع کارشناسی شامل ۴ گرایش است:
علوم تربیتی شاخه‌ای از روانشناسی است که به مطالعه‌ی یادگیری و رابطه‌ی بین یاددهنده و یادگیرنده میپردازد؛ یعنی فرایند یاددهی‌ـ یادگیری را مطالعه میکند.
رشته علوم تربیتی مربوط به مسائل روانشناسی بوده، اما مسائل روانشناسی علوم تربیتی به مدارس مرتبط است و ربطی به درمان افراد با مشکلات روانی ندارد.
شما بعد از فارغ‌التحصیلی میتوانید در آموزش و پرورش به‌عنوان کارشناس تربیتی، در سازمان بهزیستی به‌عنوان کارشناس بازپروری و تربیتی، در وزارت ارشاد به‌عنوان مربی و استاد دانشگاه، در مراکز خصوصی و دولتی آموزش کودکان استثنایی، مربی کارورزی دانشجویان تربیت معلم، و یا تحت عنوان کارشناس گزینش و مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها، کارشناس گزینش و کارشناس بازپروری وزارت بهداشت، وزارت ارشاد، سازمان‌های مدیریت و برنامه‌ریزی و برنامه و بودجه مشغول به کار شوید.
دروس آمار و احتمالات، فلسفه، جامعه شناسی، اقتصاد و روانشناسی از دروس کاربردی در این رشته هستند.
چارت درسی دانشگاه‌ها معمولاً مشترک است.
با‌این‌حال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد. حال این تفاوت میتواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد.
چارت درسی رشته‌ی علوم تربیتی که برایتان آوردیم، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه علامه طباطبایی تهران و به شرح زیر است:
گرایش زمینه‌ی آموزش و پرورش پیشدبستانی و دبستان | |||||
سیر تحول تعلیم و تربیت در ایران قبل و بعد از اسلام | مدیریت عمومی | مبانی و اصول تعلیم و تربیت | مهارتهای زندگی دانشجویی | آمار توصیفی | منطق |
مبانی راهنمایی و مشاوره | تعلیم و تربیت اسلامی | جامعه‌شناسی آموزش و پرورش | روانشناسی عمومی | آمار استنباطی | کاربرد رایانه در تعلیم و تربیت |
تکنولوژی آموزشی | آموزش و پرورش پیشدبستانی، دبستان و متوسطه در ایران | مقدمات روشهای تحقیق کمّی و کیفی | مکتب‌های فلسفی و نظریه‌های تربیتی | روانشناسی تربیتی | روانشناسی رشد |
طراحی آموزشی | مبانی و اصول برنامه‌ریزی آموزشی | ارتباط اسلامی | الگوها و روشهای تدریس | تربیت اخلاقی | روانشناسی و آموزش کودکان با نیازهای ویژه |
مبانی و اصول برنامه‌ریزی درسی | مبانی و اصول مدیریت آموزشی | روانشناسی یادگیری | اختلال‌های رفتاری و هیجانی | آموزش خدمات کتابخانه‌ای و مهارتهای سواد اطلاعاتی | آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان |
سنجش و اندازهگیری | روشهای اصلاح رفتار | نظارت و راهنمایی آموزشی | ارزیابی آموزشی | نگارش و تدوین متون و گزارش‌های علمی | تولید محتوای الکترونیکی |
سازمان‌ها و قوانین آموزش و پرورش | تربیت رسانه‌ای | روش تدریس علوم تجربی و اجتماعی | روش تدریس ریاضی | روانشناسی بازی | روشهای تدریس فارسی به کودکان فارسی‌زبان و دو زبانه |
بهداشت و تغذیه‌ی مادر و کودک | برنامه‌ریزی درسی دورههای تحصیلی پیشدبستانی و دبستان | ادبیات کودکان و نوجوانان | قصه‌گویی و نمایش خلاق | روانشناسی تفاوت‌های فردی | پروژه‌ی تحقیقاتی |
کارورزی | آموزش و پرورش تطبیقی | مشاوره‌ی تحصیلی و شغلی | روانشناسی سلامت | اخلاق حرفه‌ای در تعلیم و تربیت | |
گرایش زمینه‌ی تکنولوژی آموزشی | |||||
سیر تحول تعلیم و تربیت در ایران قبل و بعد از اسلام | مدیریت عمومی | مبانی و اصول تعلیم و تربیت | مهارتهای زندگی دانشجویی | آمار توصیفی | منطق |
مبانی راهنمایی و مشاوره | تعلیم و تربیت اسلامی | جامعه‌شناسی آموزش و پرورش | روانشناسی عمومی | آمار استنباطی | کاربرد رایانه در تعلیم و تربیت |
تکنولوژی آموزشی | آموزش و پرورش پیشدبستانی، دبستان و متوسطه در ایران | مقدمات روشهای تحقیق کمّی و کیفی | مکتب‌های فلسفی و نظریه‌های تربیتی | روانشناسی تربیتی | روانشناسی رشد |
طراحی آموزشی | مبانی و اصول برنامه‌ریزی آموزشی | ارتباط اسلامی | الگوها و روشهای تدریس | تربیت اخلاقی | اخلاق حرفه‌ای در تعلیم و تربیت |
مبانی و اصول برنامه‌ریزی درسی | مبانی و اصول مدیریت آموزشی | روانشناسی یادگیری | اختلال‌های رفتاری و هیجانی | آموزش خدمات کتابخانه‌ای و مهارتهای سواد اطلاعاتی | آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان |
سنجش و اندازهگیری | روشهای اصلاح رفتار | نظارت و راهنمایی آموزشی | ارزشیابی آموزشی | نگارش و تدوین متون و گزارش‌های علمی | تولید محتوای الکترونیکی |
سازمان‌ها و قوانین آموزش و پرورش | تربیت رسانه‌ای | روانشناسی و آموزش کودکان با نیازهای ویژه | اصول عکاسی و فیلمبرداری | مبانی چندرسانه‌ای آموزشی | آموزش از راه دور |
آشنایی با برنامه‌نویسی کامپیوتری | طراحی پیام و مواد آموزشی | مسائل آموزش و پرورش | مبانی امور مالی و تنظیم بودجه در آموزش و پرورش | تولید فیلم‌های آموزشی | تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی |
روانشناسی تفاوت‌های فردی | پروژه‌های تطبیقی | آموزش و پرورش تطبیقی | روانشناسی سلامت | کارورزی | |
گرایش زمینه‌ی مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی | ||||||
سیر تحول تعلیم و تربیت در ایران قبل و بعد از اسلام | مدیریت عمومی | مبانی و اصول تعلیم و تربیت | مهارتهای زندگی دانشجویی | آمار توصیفی | منطق | |
مبانی راهنمایی و مشاوره | تعلیم و تربیت اسلامی | جامعه‌شناسی آموزش و پرورش | روانشناسی عمومی | آمار استنباطی | کاربرد رایانه در تعلیم و تربیت | |
تکنولوژی آموزشی | آموزش و پرورش پیشدبستانی، دبستان و متوسطه در ایران | مقدمات روشهای تحقیق کمّی و کیفی | مکتب‌های فلسفی و نظریه‌های تربیتی | روانشناسی تربیتی | روانشناسی رشد | |
طراحی آموزشی | مبانی و اصول برنامه‌ریزی آموزشی | ارتباط انسانی | الگوها و روشهای تدریس | تربیت اخلاقی | روانشناسی و آموزش کودکان با نیازهای ویژه | |
مبانی و اصول برنامه‌ریزی درسی | مبانی و اصول مدیریت آموزشی | روانشناسی یادگیری | اختلال‌های رفتاری و هیجانی | آموزش خدمات کتابخانه‌ای و مهارتهای سواد اطلاعاتی | آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان | |
سنجش و اندازهگیری | روشهای اصلاح رفتار | نظارت و راهنمایی آموزشی | ارزشیابی آموزشی | نگارش و تدوین متون و گزارش‌های علمی | تولید محتوای الکترونیکی | |
سازمان‌ها و قوانین آموزش و پرورش | تربیت رسانه‌ای | اصول حسابداری | اقتصاد آموزش و پرورش | برنامه‌ریزی درسی دوره‌ی تحصیلی متوسطه | رفتار سازمانی و روابط انسانی در سازمان‌های آموزشی | |
آموزش در سازمان‌ها | کارآفرینی آموزشی | مسائل آموزش و پرورش | مبانی امور مالی و تنظیم بودجه در آموزش و پرورش | روانشناسی تفاوت‌های فردی | روانشناسی سلامت | |
کارورزی | پروژه‌های تحقیقاتی | آموزش و پرورش تطبیقی | مشاوره‌ی تحصیلی و شغل | اخلاق حرفه‌ای در تعلیم و تربیت | ||
گرایش زمینه‌ی آموزش و پرورش کودکان با نیازهای ویژه | ||||||
سیر تحول تعلیم و تربیت در ایران قبل و بعد از اسلام | مدیریت عمومی | مبانی و اصول تعلیم و تربیت | مهارتهای زندگی دانشجویی | آمار توصیفی | منطق | |
مبانی راهنمایی و مشاوره | تعلیم و تربیت اسلامی | جامعه‌شناسی آموزش و پرورش | روانشناسی عمومی | آمار استنباطی | کاربرد رایانه در تعلیم و تربیت | |
تکنولوژی آموزشی | آموزش و پرورش پیشدبستانی، دبستان و متوسطه در ایران | مقدمات روشهای تحقیق کمّی و کیفی | مکتب‌های فلسفی و نظریه‌های تربیتی | روانشناسی تربیتی | روانشناسی رشد | |
طراحی آموزشی | مبانی و اصول برنامه‌ریزی آموزشی | ارتباط انسانی | الگوها و روشهای تدریس | تربیت اخلاقی | روانشناسی و آموزش کودکان با نیازهای ویژه | |
مبانی و اصول برنامه‌ریزی درسی | مبانی و اصول مدیریت آموزشی | روانشناسی یادگیری | اختلال‌های رفتاری و هیجانی | آموزش خدمات کتابخانه‌ای و مهارتهای سواد اطلاعاتی | آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان | |
سنجش و اندازهگیری | روشهای اصلاح رفتار | نظارت و راهنمایی آموزشی | ارزشیابی آموزشی | نگارش و تدوین متون و گزارش‌های علمی | تولید محتوای الکترونیکی | |
روانشناسی و آموزش کودکان با آسیب شنوایی | روانشناسی و آموزش کودکان تیزهوش و خلاق | ناتوانی‌های یادگیری | روشهای مشاوره با کودکان با نیازهای ویژه | روانشناسی و آموزش کودکان با آسیب بینایی | روانشناسی و آموزش کودکان با ناتوانی هوشی | |
مددکاری اجتماعی | آشنایی با آزمون‌های روان‌شناختی تخصصی | مسائل آموزش و پرورش | مبانی امور مالی و تنظیم بودجه در آموزش و پرورش | روانشناسی تفاوت‌های فردی | روانشناسی سلامت | |
کارورزی | پروژه‌های تحقیقاتی | آموزش و پرورش تطبیقی | مشاوره‌ی تحصیلی و شغل | اخلاق حرفه‌ای در تعلیم و تربیت | ||
مدت زمان تحصیل در این رشته ۴ سال، معادل ۸ ترم تحصیلی است.
امکان تأسیس آموزشکده‌های تحصیلی در این رشته وجود دارد.
آرامش و امنیت روانی در این رشته بالاست و شما استرس زیادی را متحمل نمی‌شوید.
برخلاف برخی رشته‌های دیگر که بر اساس مبانی تئوری مطالعه میشوند، رشته علوم تربیتی نیازمند تجربه عملی و میدانی است.
این ممکن است برای بعضی از دانشجویان به عنوان یک نقطه ضعف محسوب شود، زیرا نیاز به کار با دانشآموزان و دستیابی به تجربیات عملی ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
با توجه به افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان رشته علوم تربیتی و نسبتاً محدود بودن فرصت‌های شغلی، برخی از فارغ‌التحصیلان ممکن است دچار مشکلات اشتغال شوند.بنابراین، این میتواند یکی از نقاط ضعف این رشته به حساب آید.
رشته علوم تربیتی شامل مباحث متنوعی است که برای دانشجویان ممکن است حجم بالایی داشته باشد.
نیاز به مطالعه‌ی گسترده و تسلط بر مفاهیم متعدد، میتواند برای برخی از دانشجویان سختی‌های آموزشی به همراه داشته باشد.
این رشته را میتوانید تا مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری، در گرایش‌های مختلف، ادامه دهید.
براساس دفترچه‌ی انتخاب‌رشته‌ی سال ۱۴۰۲، این رشته شامل ۱۴ گرایش در کارشناسی‌ارشد می‌شود که عبارت‌اند از:
برنامه‌ریزی درسی، تاریخ و فلسفه‌ی آموزش و پرورش، مدیریت آموزشی، آموزش و به‌سازی منابع انسانی، تحقیقات آموزشی، ارزشیابی آموزشی، تکنولوژی آموزشی، مدیریت و برنامه‌ریزی آموزش عالی، علوم تربیتی، فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، برنامه‌ریزی آموزشی، یادگیری الکترونیکی، آموزش بزرگسالان، برنامه‌ریزی آموزشی و درسی.
و ۴ گرایش در دکتری که عبارت‌اند از: مجموعه‌ی روانشناسی، روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، مشاوره، سنجش و اندازهگیری.
باید توانایی ارتباط با گروه‌های سنی مختلف را کسب کنید. فن بیان خوب و مناسب به شما در ایجاد ارتباط با مراجعین کمک میکند.
صبر، حوصله و پشتکار از ویژگی‌های مهمی هستند که باید در این رشته داشته باشید.
داشتن توانایی انتقال مفاهیم، رهبری و مدیریت، انجام کارهای گروهی از مهم‌ترین توانایی‌ها در این رشته به شمار می‌آید.
علاقه به آموزش و کار در مراکز آموزشی بسیار مهم است. اگر علاقه‌ای نباشد، نمیتوانید در این رشته موفق باشید و ارتباط لازم را با مراجعین برقرار کنید.
وضعیت این رشته در بخش اپلای متوسط رو به بالاست، یعنی اگر توانمندی‌های لازم و دانش زبانی خوبی داشته باشید برای مهاجرت رشته‌ی مناسبی است.
تیپ‌های شخصیتی مناسب رشته علوم تربیتی
طبق آزمون MBTI و شخصیت شناسی این آزمون، ۸ تیپ شخصیت مناسب این رشته هستند:
ENTJ (فرمانده)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، شمی، فکری، داوری‌کننده، رئیس، رهبر، اجراکننده، استراتژیست، تحلیلگر و اجتماعی است.
INFP (رؤیاپرداز)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، شمی، احساسی، ملاحظه‌کننده، صبور، حساس، هنرمند، اهل نظریه و تئوری و دارای قوه‌ی تخیل قوی است.
ENFP (وکیل مدافع)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، شمی، احساسی، ملاحظه‌کننده، خلاق، اجتماعی، رهبر و الهام‌بخش است.
ENFJ (مربی رشد)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، شمی، احساسی، داوری‌کننده، منظم، اجتماعی، مردمدار و صبور است.
INFJ (محرمِ راز)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، شمی، احساسی، داوری‌کننده، اهل نظریه و تئوری، خلاق و آینده‌نگر است.
ESFJ (حامی)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، حسی، احساسی، داوری‌کننده، قانون‌مدار، وقت‌شناس و متعهد است.
ISFJ (بازپرس)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: درون‌گرا، حسی، احساسی، داوری‌کننده، ثابت‌قدم، عمل‌گرا، دقیق و متعهد است.
ESFP (بازیگر)، از جمله ویژگی‌های این شخصیت: برون‌گرا، حسی، احساسی، ملاحظه‌کننده، خلاق، دارای تخیل قوی، حساس و صبور است.
رشته‌ی علوم تربیتی برای افرادی که ارتباط با دیگران را دوست دارند و میخواهند وارد مراکز آموزشی شوند بسیار مناسب است.
اما اگر علاقه‌ی کافی به این حوزه نداشته باشید و صرفاً برای گرفتن مدرک کارشناسی و رفتن به دانشگاه وارد این رشته شوید، بدون شک موفق نخواهید شد.
لازمه‌ی این کار ارتباط‌گرفتن و برخورد مناسب با دیگران است. همچنین، حتماً در دوره‌ی کارشناسی از دورههای کارآموزی غافل نشوید؛ شما باید در محیط‌های کاری تجربه کسب کنید تا بتوانید عمیقاً مزایا و معایب این حوزه را درک کنید.
