رشته‌ی مبانی فقه و حقوق اسلامی جزء رشته‌های گروه علوم انسانی است. این رشته خیلی در بین عموم شناخته‌شده نیست، اما رشته‌ای عالی و کاربردی است؛ به خصوص برای افرادی که موفق به کسب رتبه‌ی لازم برای رشته‌ی حقوق نشده‌اند.
البته به این معنی نیست که شما با هر رتبه‌ای میتوانید وارد رشته فقه و حقوق شوید.
در ادامه به معرفی بیشتر این رشته و ویژگیهای آن میپردازیم.
در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، مسائل گوناگون اقتصادى، اجتماعى و سياسى جامعه با مراجعه به احكام و حقوق اسلامى مورد بررسى و مطالعه قرار میگیرد و وظایف و حقوق انسان از دیدگاه خدا، که شامل رابطه‌ی میان انسان و خدا، رابطه‌ی انسانها با یکدیگر یا وظایف انسان نسبت به خود و طبیعت است، بررسی میشود.
این رشته شامل دروس فقهی زیادی هم میباشد.
بعد از پایان دوره‌ی کارشناسی و گرفتن مدرک شما میتوانید در آزمون‌های ورودی شغل‌هایی مثل قضاوت، وکالت، سردفتری اسناد رسمی و مشاوره‌ی حقوقی شرکت کنید، و بعد از قبولی و گذراندن دوره‌ی کارآموزی به‌طور رسمی وارد بازار کار شوید.
توجه داشته باشید که برای شرکت در آزمون‌های قضاوت، وکالت، سردفتری و مشاوران حتماً باید مدرک کارشناسی رشته‌ی حقوق یا فقه و مبانی حقوق اسلامی داشته باشید.
اگر شما دارای مدرک کارشناسی غیرمرتبط (مثلاً مدیریت) و مدرک کارشناسی‌ارشد حقوق باشید، نمیتوانید در این آزمونها شرکت کنید؛ ملاک مدرک کارشناسی شماست.
این دو رشته به‌طور‌کلی از نظر ماهیت یکی هستند و تفاوت زیادی باهم ندارند، ولی در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحدهای فقهی نشبت به رشته حقوق بیشتر است و به تسلط بیشتری روی زبان عربی نیازمند هستید؛ اما هر دو گروه میتوانند در آزمون‌های مربوطه شرکت کنند.
همچنین در رشته حقوق مسائل مختلف حقوق اعم از فقه اسلامی، حقوق مدنی، حقوق جزا، حقوق تجارت و قوانین موضوعه که در قانون اساسی مشخص شده و توسط مجلس شورای اسلامی تکمیل و تفسیر میشود، تدریس میشود، اما در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، حقوقی که از قرآن و احادیث استخراج شده و اصول قواعد کلی حاکم بر فقه آموزش داده میشود.
شما بعد از فارغ‌التحصیلی میتوانید به‌عنوان وکیل دادگستری، مؤسس دفترخانه‌ی اسناد رسمی و دفتر ازدواج و طلاق، مدرس دانشگاه ها و دبیرستان ها، محقق و پژوهشگر در زمینه‌ی مسائل فرهنگ و معارف اسلامی، كارشناس مورد نیاز در دستگاه های قضایی و قوه‌ی قضائیه نظیر كارشناس فقهی و حقوقی، مشاور حقوقی و…، كارشناس مورد نیاز در سازمان های فرهنگی مثل صدا و سیما، وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی و…، مبلغ معارف اسلامی در سطح عمومی، گسترش و نشر فرهنگ و معارف اسلامی در کشورهای مختلف جهان به‌طور مثال در قالب رایزنی‌های فرهنگی و وزارت‌خانه‌های ارشاد و خارجه مشغول به فعالیت شوید.
دو درس منطق و عربی در این رشته کاربردیتر هستند به‌خصوص درس عربی؛ البته یک کارشناس حقوقی باید دانشِ روانشناسی، جامعهشناسی و علوم فلسفی را نیز داشته باشد.
چارت درسی دانشگاه ها معمولاً مشترک است. بااین‌حال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد. حال این تفاوت میتواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد.
چارت درسی مبانی فقه و حقوق اسلامی که برایتان آوردیم، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه الزهرای تهران و به شرح زیر است:
رشته‌ی فقه و مبانی حقوق اسلامی | |||||
سیره‌ی پیامبران و امامان معصوم | کلیات علم حقوق | صرف ۱ و ۲ | مبادی فقه | منطق | مبادی اصول |
کلام و عقاید اسلامی | حقوق اساسی | نحو ۱ و ۲ و ۳ | تاریخ فقه و اجتهاد | حقوق اشخاص و اموال | کلیات فلسفه و عرفان اسلامی |
تفسیر قرآن کریم | فقه عبادی | فقه خانواده | قواعد عمومی قراردادها | قواعد فقه مدنی | روش تحقیق و مرجع‌شناسی فقه و اصول |
اصول فقه ۱ و ۲ و ۳ و ۴ | فقه مدنی ـ عقود معین ۱ و ۲ | فقه مسائل خلافی فریقین | اصول فقه ۲ | الزامات خارج از قرارداد | قواعد فقه قضایی قواعد فقه مدنی ۲ |
حقوق خانواده | فقه قضایی | آیاتالاحکام عبادی | آئین دادرسی مدنی | حقوق تجارت | حقوق جزای عمومی اسلامی |
ادله‌ی اثبات دعوی | فقه جزائی | آیاتالاحکام حقوقی | آئین دادرسی کیفری | حقوق بینالمللی اسلامی | حقوق کار |
مبانی کارآفرینی | کلیات علوم حدیث | فقه احکام، وصیت و ارث | کارورزی حقوقی | قواعد فقه جزائی | احادیث فقهی |
مبانی استنباط احکام مستحدثه | حقوق جزای خصوصی اسلام | مهارت‌های ترجمه | جرم‌شناسی | فقه تطبیقی |
|
دو درس منطق و عربی در این رشته کاربردیتر هستند به‌خصوص درس عربی؛ البته یک کارشناس حقوقی باید دانشِ روانشناسی، جامعهشناسی و علوم فلسفی را نیز داشته باشد.
چارت درسی دانشگاه‌ها معمولاً مشترک است.
بااین‌حال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد.
حال این تفاوت میتواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد.
چارت درسی مبانی فقه و حقوق اسلامی که برایتان آوردیم، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه الزهرای تهران و به شرح زیر است:
مدت زمان تحصیل در این رشته ۴ سال، معادل ۸ ترم تحصیلی است.
این رشته جزء رشته‌های پُردرآمد محسوب میشود، البته میزان درآمد به مهارت و دانش شما نیز بستگی دارد.
در این رشته شما میتوانید مستقل از سازمان‌های دولتی مشغول به کار شده و کارفرمای خودتان باشید.
این رشته در جامعه جزء رشته‌هایی است که وجه اجتماعی بالایی دارد.
بازار کار بسیار متنوعی برای این رشته وجود دارد و شما میتوانید در بخش‌های مختلف مشغول به کار شوید.
اگر شما به رشته‌ی حقوق علاقه‌مند هستید، ولی رتبه‌ی لازم برای ورود به این رشته را کسب نکردید، از طریق رشته‌ی مبانی فقه و حقوق اسلامی میتوانید وارد حوزه‌ی مورد علاقه‌تان شوید.
احتمال ورود به بازار کار بلافاصله بعد از گرفتن مدرک کارشناسی ضعیف است.
اکثر سازمان‌ها از شما می‌خواهند که در آزمون‌های مربوط به هر یک از بخش‌های مورد علاقه‌تان شرکت کنید و بعد وارد حوزه‌های کاری شوید.
آزمونها شامل آزمون وکالت، آزمون قضاوت، آزمون سردفتری و آزمون مشاوران میشود.
پس مدرک کارشناسی برای ورود به بازار کار به‌تنهایی کافی نیست و شما بدون شرکت‌کردن در آزمونها نمیتوانید در ۴ حوزه‌ی قضاوت، وکالت، سردفتری و مشاوران مشغول به کار شوید.
در بخش وکالت شما ساعت کاری مشخصی ندارید و این مسئله بستگی به حوزه‌ی کاریتان دارد.
ممکن است در حوزه‌ی خانواده پرونده‌ای قبول کنید و موکلتان ساعت ۲ شب با شما تماس بگیرد و بگوید برایش مشکل جدی پیش آمده است؛ تصمیم با شماست که بلاکش کنید یا به کارش رسیدگی کنید!
در حوزه‌ی وکالت و قضاوت ممکن است استرس زیادی در بعضی از پرونده‌ها داشته باشید.
این رشته را میتوانید تا مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری در گرایش‌های مختلف ادامه دهید.
براساس دفترچه‌ی انتخاب‌رشته‌ی سال ۱۴۰۲، رشته‌های حقوق و مبانی فقه و حقوق اسلامی شامل ۳۵ گرایش در کارشناسی‌ارشد میشود که عبارت‌اند از:
حقوق خصوصی، حقوق بینالمللی، حقوق جزا و جرم‌شناسی، حقوق عمومی، حقوق بشر، حقوق مالکیت فکری، حقوق محیط زیست، حقوق اقتصادی، حقوق تجارت بین‌الملل، معارف اسلامی و حقوق (حقوق خانواده؛ فقط از دانشگاه امام صادق و صرفاً از میان خانم‌ها پذیرش دارد)، حقوق ارتباطات، حقوق تجاری اقتصادی بینالمللی، سردفتر اسناد رسمی، حقوق ثبت اسناد و املاک، حقوق اسناد و قراردادهای تجاری، حقوق حمل‌و‌نقل تجاری، حقوق کیفری اطفال و نوجوانان، مدیریت اصلاح و کیفرهای قضایی، مدیریت نظارت و بازرسی، حقوق دادرسی اداری، حقوق خانواده، حقوق شرکت‌های تجاری، فقه و حقوق اقتصادی، حقوق نفت و گاز، حقوق مالی ـ اقتصادی، حقوق تجارت الکترونیکی، مدیریت ثبت اسناد و املاک (فقط توسط دانشگاه آزاد دانشجو می‌پذیرد)، فقه و حقوق خصوصی، فقه و حقوق خانواده، فقه و حقوق جزا، حقوق مالی، حقوق، حقوق انرژی، حقوق پزشکی و تربیت قاضی.
و شامل ۹ گرایش در دکتری است که عبارت‌اند از:
حقوق عمومی، حقوق جزا و جرم‌شناسی، فقه و حقوق جزا، حقوق بین‌الملل عمومی، حقوق خصوصی، فقه و حقوق خصوصی، حقوق، حقوق نفت و گاز، حقوق تجارت و سرمایه‌گذاری بینالمللی.
در این رشته شما به دفاع از حق و حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی میپردازید.
پس باید در بعضی موارد مثل فن بیان، روابط اجتماعی، نگارش، قدرت استدلال، جسارت، زبان و ادبیات فارسی مهارت و توانایی بالایی داشته باشید تا بتوانید قاضی یا فرد مورد نظر را مجاب کنید.
برای مثال شما باید نگارشی قوی داشته باشید تا بتوانید لایحه‌های بی‌نقص بنویسید که حتی در صورت عدم حضور خودتان نیز تأثیرگذار باشد.
اکثر منابع و اصطلاحات حقوقی به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی است، پس دانشجویان این رشته باید حداقل به یکی از این ۳ زبان تا حدودی تسلط داشته باشند.
شما علاوه‌بر مسائل حقوقی باید از دانش روانشناسی، جامعه شناسی و علوم فلسفی هم آگاهی داشته باشید، چون حقوق ترکیبی از این سه دانش است.
این رشته در بخش اپلای، وضعیت متوسط رو به بالایی دارد، یعنی اگر توانمندی‌های لازم و دانش زبانی قوی داشته باشید برای مهاجرت رشته‌ی مناسبی است.
طبق آزمون MBTI و شخصیت‌شناسی این آزمون، ۶ تیپ شخصیت مناسب این رشته هستند:
ENTJ (فرمانده)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: برونگرا، شمی، فکری، داوری‌کننده، رئیس، رهبر، اجراکننده، استراتژیست، تحلیلگر و اجتماعی است.
INTP (مهندس)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: درونگرا، شمی، فکری، ملاحظه‌کننده، اهل نظریه و تئوری، تحلیلگر، آینده نگر، هدفمند و کمالگرا است.
INTJ (برنامه‌ریز)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: درونگرا، شمی، فکری، داوری‌کننده، استراتژیست، کاملگرا، تحلیلگر، نتیجه گرا، بادقت، اهل تئوری و آینده نگر است.
ENTP (مبتکر)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: برونگرا، شمی، فکری، ملاحظه‌کننده، پُرانرژی، اهل تئوری، کارآفرین، باانگیزه، اجتماعی و بامهارت است.
ESTJ (ناظر)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: برونگرا، حسی، فکری، ملاحظه‌کننده، عملگرا، واقع‌بین، مسئولیت‌پذیر، هدفمند و مصمم است.
ISFJ (مدافع)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: درونگرا، حسی، احساسی، داوری‌کننده، ثابت‌قدم، عملگرا، دقیق و متعهد است.
علاقه شرط اصلی و لازم برای ورود به هر رشته‌ای است. رشته‌ی مبانی فقه و حقوق اسلامی جزء رشته‌هایی است که علاوه‌بر داشتن علاقه، کسب توانایی لازم برای ورود به بازار کار این رشته، جزء موارد مهم برای انتخاب این رشته برشمرده میشود.
شما باید روحیه‌ای محکم و قوی داشته باشید تا بتوانید از حق و حقوق اشخاص دفاع کنید. اگر آدم استرسی باشید، شاید خیلی خوب نتوانید از عهده‌ی این کار بربیایید، مگر این‌که ابتدا روی استرس و اضطراب‌تان کار کنید و یا وارد حوزه‌های دیگری از این رشته به جز وکالت و قضاوت شوید.
همان‌طور که اشاره شد، برخلاف سایر رشته‌های علوم انسانی که بعد از گرفتن مدرک کارشناسی میتوانید وارد بازار کار شوید، برای این رشته این‌طور نیست.
بعد از فارغ‌التحصیلی، شما تازه اول راه هستید و باید برای آزمونها شروع به درس‌خواندن کنید. توصیه‌ی ما به شما این است که دانش روانشناسی و جامعهشناسی خودتان را همزمان با تحصیل بالا ببرید؛ چرا در این دو مورد تأکید زیادی داریم؟ زیرا شما نیاز دارید افراد و جامعه را بشناسید و سپس تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام دهید.
