مهندسی پزشکی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: دانشمندان مهندسی پزشکی به کمک متخصصان رشتههاي دیگر تلاش میکنند تا چشم مصنوعی، کلیه‌ی مصنوعی یا رگ مصنوعی بسازند.
البته علم مهندسی پزشکی به ساخت اعضاي مصنوعی مکانیکی یا الکتریکی محدود نمیشود، بلکه حیطه‌ی این علم بسیار وسیع و متنوع است.
در کشورهاي غربی، رشته‌ی مهندسی پزشکی نقش بسیار مهمی را ایفا میکند تا جایی که بدون آن، علم پزشکی نمیتواند کاري انجام دهد.
براي مثال یک پزشک جراح بدون تجهیزات اتاق عمل واقعاً فلج است، یا بسیاري از معاینات پزشکی بدون استفاده از تجهیزات پزشکی امکان پذیر نیست. به این نکته هم توجه کنید که هدف مهندسی پزشکی تنها تجهیزات پزشکی نیست بلکه ابعاد این رشته بسیار وسیع‌تر است.
پس میتوانیم بگوییم این علم به‌عنوان پل ارتباطی بین مهندسی و پزشکی قرار دارد؛ این علم تلاش میکند تا مهندسین بتوانند از ایده‌هاي پزشکی استفاده کنند، زیرا خیلی از روش‌هایی که در مهندسی جا افتاده، مثل شبکه‌ی عصبی یا سیستم فازي با الگوبرداري از سیستم‌هاي بیولوژیکی ایجاد شده است.
این رشته شامل سه گرایشِ بیوالکتریک، بیومکانیک و بیومتریال است که در ادامه به توضیح هر کدام می‌پردازیم.
هدف این رشته تجهیز، نگهداري و طراحی دستگاه هاي پزشکی است؛ یعنی مهندس الکترونیک باید با زمینه‌هاي پزشکی آشنایی داشته و بتواند دستگاه‌هاي پزشکی را طراحی کند و بسازد یا مسئول سفارش دستگاه از خارج از کشور شود.
در این گرایش با به کارگیري مفاهیم مکانیکی در زمینه‌هاي پزشکی آشنا میشوید.
اهمیت این رشته زمانی آشکار میشود که بدانیم جلوه‌هاي مختلف انسانی، جنبه‌هاي مکانیکی قوي‌ای دارد.
مثلاً در ساخت دست یا پاي سیبرنتیکی و قلب مصنوعی باید یک متخصص بیومکانیک در مورد نحوه‌ی حرکت اندام‌هاي یادشده نظر دهد.
همچنین در زمینه‌ی سازگاري محیط صنعتی و غیرصنعتی با بدن انسان علم بیومکانیک نقش مهمی دارد.
به‌کار‌بردن مواد مختلف از قبیل پلیمرها، سرامیک ها، کامپوزیت ها و مواد فلزي در بدن انسان و در تجهیزات پزشکی از اهداف این گرایش است.
بعد از فارغ‌التحصیلی میتوانید در بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها فعالیت کنید؛ البته ورود به بیمارستان نسبت به بقیه‌ی حیطه‌های کاری سخت‌تر است، یا بیشتر بازار کار بخش تعمیرات برای آقایان است ولی درنهایت فعالیت در بخش فروش تجهیزات پزشکی نسبت به دو بخش دیگر هم راحت‌تر است و هم سود بالایی دارد.
اگر بتوانید با سرمایه‌‌ای که دارید، شرکتی از آنِ خود تأسیس کنید، شرایط شغلی بسیار خوبی خواهید داشت، ولی حتی اگر به‌عنوان کارشناس فروش تجهیزات وارد شرکت‌های دولتی و خصوصی شوید، با داشتن یک سال سابقه‌ی کار، میتوانید درآمد بسیار بالایی داشته باشید.
به‌طور‌کلی یک مهندس پزشکی، در کنار دانشمندان علوم دیگر و پزشکان، در بخش‌های مختلفی فعالیت میکند، از جمله در بخش طراحی سیستم‌ها و محصولاتی مانند اندام‌های مصنوعی داخلی و خارجی که جایگزین اعضای ازدست‌رفته یا ناقص بدن می‌شوند، طراحی و ساخت دستگاه‌های تشخیص مشکلات پزشکی و بیماری‌ها، نصب، تنظیم، نگهداری، تعمیر یا پشتیبانی فنی تجهیزات پزشکی، آموزش کاربری تجهیزات پزشکی به کادر پزشکی و درمانی، کار و تحقیق در جنبه‌های فنی و مهندسی مربوط به سیستم‌های بیولوژیکی انسان‌ها و حیوانات.
دروس مرتبط با این رشته در مقطع دبیرستان شامل موارد پیش رو میشود: گسسته، حسابان، فیزیک و آمار و احتمال.
چارت درسی دانشگاه ها معمولاً مشترک است. با‌این‌حال، ممکن است در بعضی واحدهای دانشگاهی تفاوت جزئی وجود داشته باشد. حال این تفاوت میتواند فقط در اسم، و محتوای درس یکسان باشد.
چارت درسی رشته مهندسی پزشکی که در زیر آورده شده، برگرفته از چارت درسی این رشته در دانشگاه امیرکبیر تهران و به شرح زیر است:
| واحدهای عمومی و تخصصی مشترک هر سه گرایش |
|
|
ریاضی عمومی ۱ و ۲ | آناتومی | روش تحقیق و گزارش‌نویسی فنی | مدارهای الکتریکی ۱ |
فیزیک عمومی ۱ و ۲ | استاتیک و مقاومت مصالح | ریاضیات مهندسی | آزمایشگاه مدارها |
محاسبات عددی | اصول تصویرنگاری پزشکی | زبان تخصصی مهندسی پزشکی | مدیریت و کارآفرینی در مهندسی پزشکی |
معادلات دیفرانسیل | اصول و افزار توان‌بخشی | فیزیک بدن انسان | مقدمه‌ای بر مهندسی زیست پزشکی |
فیزیولوژی | الکترونیک ۱ | کارگاه تجهیزات پزشکی | مواد مهندسی ۱: ساختار و خواص |
آزمایشگاه فیزیولوژی | تجهیزات عمومی مراکز درمانی | کارورزی |
|
دروس تخصصی اجباری گرایش بیوالکتریک |
| دروس تخصصی اجباری گرایش بیومکانیک |
|
آزمایشگاه ابزار دقیق و اندازه‌گیری پزشکی | پدیده‌های بیوالکتریکی | آزمایشگاه خواص مکانیکی بافتها و مواد زیستی | طراحی اجزا در مهندسی پزشکی |
آزمایشگاه الکترونیک ۱ و ۲ | سیستم‌های کنترل خطی | بیومکانیک سیستم‌های اسکلتی عضلانی | مقاومت مصالح ۱ |
ابزار دقیق و اندازه‌گیری پزشکی | سیستم‌های مخابرات آنالوگ و دیجیتال | ترمودینامیک | مکانیک سیالات |
الکترونیک ۲ | سیگنال‌ها و سیستم‌ها | دینامیک | نقشه‌کشی صنعتی ۱ |
دروس تخصصی اجباری گرایش بیومتریال |
|
آزمایشگاه شیمی کاربردی زیست مواد | مواد زیست کاربردی شیمی ۱ و ۲ |
ترمودینامیک | کارگاه آزمون‌های زیستی |
زیست‌شناسی سلولی و مولکولی | مبانی زیست سازگاری و آزمون‌های زیستی |
زیست مواد ۱ | مواد مهندسی ۲: شکلدهی و ساخت |
دوره‌ی تحصیل این رشته ۴ سال، معادل ۸ ترم تحصیلی است. دانشجویان این دوره باید حداقل ۱۴۰ واحد درسی را در طول این ۴ سال بگذرانند.
رشته‌ی مهندسی پزشکی یک رشته‌ی جدید با آیندهای بسیار خوب است و اگر به این رشته علاقه داشته باشید فوق‌العاده برایتان جذاب خواهد بود.
هنوز این رشته در داخل ایران پُررنگ نشده است؛ به همین دلیل ممکن است سخت‌تر از رشته‌های دیگر وارد بازار کار آن شوید.
این رشته را میتوانید تا مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری، در گرایش‌های مختلف، ادامه دهید.
براساس دفترچه‌ی انتخاب رشته سال ۱۴۰۲، مهندسی پزشکی شامل ۸ گرایش در کارشناسی ارشد میشود که عبارت‌اند از:
بیوالکتریک، مهندسی اطلاعات پزشکی، رایانش تصاویر پزشکی، مهندسی عصبی ـ شناختی، بیومکانیک، مهندسی توان بخشی، بیومتریال و مهندسی بافت، و شامل ۳ گرایش در دکتری که عبارت‌اند از: بیوالکتریک، بیومکانیک و بیومتریال.
این رشته به دانش ریاضی و فیزیک بسیار بالایی، به‌خصوص در مبحث مدار، نیاز دارد.
همچنین بخشی از بازار کار این رشته مربوط به محیط بیمارستان میشود، پس اگر به این محیط علاقه ندارید باید خیلی در انتخاب گرایش دقت کنید.
همچنین باید قدرت تحلیل و حل مسئله‌ی بالایی داشته باشید و بتوانید با بقیه در یک تیم کار کنید؛ زیرا این رشته به مهارت کار تیمی نیاز دارد.
در حال حاضر در تمام کشورهای پیشرفته‌ی دنیا، امکان ادامه تحصیل در این رشته وجود دارد و بیشترین فرصت ادامه تحصیل در این رشته در کشورهای آمریکا، کانادا و آلمان است.
به این نکته حتماً توجه کنید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید.
پس اگر قصد مهاجرت دارید، حتماً یادگیری زبان را جزء الویت‌هایتان قرار دهید.
طبق آزمون MBTI و شخصیت شناسی این آزمون، ۲ تیپ شخصیت مناسب این رشته هستند:
INTP (مهندس)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: درون‌گرا، شمی، فکری، ملاحظه‌کننده، اهل نظریه و تئوری، تحلیل‌گر، آینده‌نگر و کمالگراست.
ENTJ (فرمانده)، از جمله ویژگیهای این شخصیت: برون‌گرا، شمی، فکری، داوری‌کننده، اجراکننده، استراتژیست، تحلیل‌گر، آینده‌نگر، هدایت‌گر و اجتماعی است.
مانند بسیاری از رشته‌ها، این رشته نیز بیشتر نیازمند تلاش خودتان، خارج از چهارچوب درس و دانشگاه است.
پس باید اول از همه سعی کنید همیشه در این رشته اطلاعات به روز دنیا را داشته باشید و بعد سعی کنید در دوره‌ی دانشجویی در یک شرکت، به‌عنوان کارآموز، مشغول به کار شوید.
